Γιατί η εκλογή του επόμενου Πάπα μπορεί να κρύβει εκπλήξεις – Οι προκλήσεις και η δύναμη των αριθμών

Συντηρητικοί και πιο προοδευτικοί καρδινάλιοι θα βρεθούν αντιμέτωποι στην Καπέλα Σιστίνα, όπου γίνεται η εκλογή του εκάστοτε Πάπα κάτω από άκρα μυστικότητα, για να αποφασίσουν τελικά με την επιλογή τους αν ο διάδοχος του Φραγκίσκου θα ακολουθήσει τα βήματα του ή αν θα πάρει αποστάσεις από εκείνον και τις πολιτικές του ή αν θα ακολουθήσει το δικό του ξεχωριστό μονοπάτι.

Αν συνυπολογιστούν στην εξίσωση η τωρινή σύσταση του Κονλαβίου, καθώς ο Φραγκίσκος ανανέωσε τις τάξεις του με καρδινάλιους από όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης αλλά και το παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό, καθώς ο ρόλος του Πάπα έχει πάντα και πολιτική χροιά, τότε οποιαδήποτε πρόβλεψη καθίσταται δύσκολη έως αδύνατη.

Η δύναμη των αριθμών

Οκτώ στους δέκα καρδινάλιους που έχουν δικαίωμα ψήφου έχουν οριστεί από τον Φραγκίσκο τα τελευταία 12 χρόνια.

Είκοσι εξ αυτών έγιναν καρδινάλιοι μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο και αρκετοί είναι εκείνοι που δεν έχουν πατήσει το πόδι τους στο Βατικανό.

Οι επικριτές του Φραγκίσκου υποστηρίζουν ότι έφτιαξε ένα Κονκλάβιο στα μέτρα του, γεγονός που, για κάποιους μπορεί να οδηγήσει στην εκλογή ενός Ασιάτη ή Αφρικανού Πάπα αν και κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι οι συνθήκες δεν είναι ακόμη οι κατάλληλες.

Η αλήθεια είναι ότι ο Πάπας Φραγκίσκος έφτιαξε ένα Κονκλάβιο πιο αντιπροσωπευτικό της σημερινής εικόνας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ακόμη και αν αυτό σήμαινε ότι προχώρησε σε διορισμούς προσώπων οι οποίοι δεν συμφωνούσαν με τις θέσεις του.

Ωστόσο όπως σημειώνει ο Μάιλς Πάτεντεν, ιστορικός στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, «ιστορικά κανένας Πάπας δεν μπόρεσε να ελέγξει την εκλογή του διαδόχου του».

Κάποιοι κάνουν συγκρίσεις με το Κονκλάβιο του 1963 το οποίο εξελίχθηκε σε δημοψήφισμα για τις μεταρρυθμίσεις του Πάπα Ιωάννη του 23ου, αλλά στην πραγματικότητα οι σημερινές συνθήκες θυμίζουν περισσότερο το 2013 όταν ο Αργεντινός καρδινάλιος Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο εξελέγη Πάπας με το όνομα Φραγκίσκος μετά από δύο μέρες διαβουλεύσεων.

Δύο με τρεις ημέρες ήταν η διάρκεια στα πρόσφατα Κονκλάβια και αυτός είναι και ο τωρινός στόχος καθώς το τελευταίο που θέλουν οι ιθύνοντες του Βατικανού είναι να μείνει ακέφαλη η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για μεγάλο χρονικό διάστημα καθώς αυτό μπορεί να εκληφθεί ως σημάδι αδυναμίας.

Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Μάσιμο Φατζόλι καθηγητής Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιλανόβα «η χημεία είναι πολύ πιο πολύπλοκη αυτή τη φορά, επειδή η διεθνής κατάσταση είναι περίπλοκη και επηρεάζει διάφορους καρδινάλιους, διαφορετικές τοπικές εκκλησίες με διαφορετικό τρόπο».

Αν και όπως τονίζει το Κονκλάβιο έχει το δικό του τρόπο σκέψης τελικά ίσως να μην μπορεί να αγνοήσει τις αλλαγές που υφίσταται η Καθολική Εκκλησία, εντάσσοντας στις τάξεις της καρδινάλιους από την Αφρική και την Ασία.

Αν και επίσημα οι εργασίες του Κονκλάβιου θα ξεκινήσουν την Τετάρτη (7/5) το πιο πιθανό είναι ότι οι διεργασίες για την εκλογή του Φραγκίσκου είχαν ξεκινήσει πολλούς μήνες πριν στους διαδρόμους όταν έγιναν προφανή τα προβλήματα υγείας του Ποντίφικα.

Περισσότεροι από 20 καρδινάλοι έχουν χαρακτηριστεί ως «papabile» -δηλαδή μπορούν δυνητικά να ηγηθούν της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Ωστόσο συνήθως αυτοί που εμφανίζονται ως φαβορί τελικά δεν καταφέρνουν να εκλεγούν τον παπικό θρόνο.

Υπάρχει, εξάλλου η φράση όποιος μπαίνει στο Κονκλάβιο ως Πάπας βγαίνει ως καρδινάλιος.

Φυσικά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Το 1963, ο καρδινάλιος του Μιλάνου Τζιοβάνι Μοντίνι, που θεωρούνταν papabile έγινε ο Πάπας Παύλος ο 6ος.

Αντίθετα το 1978 την χρονιά που η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία άλλαξε τρεις Πάπες κανείς δεν περίμενε ότι ο Πολωνός Καρόλ Βοιτίλα θα γινόταν ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β΄μετά από 455 χρόνια που οι επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ήταν Ιταλοί, μέχρι το θάνατό του το 2005.

Τότε το Βατικανό επέλεξε τον στενό συνεργάτη του Πάπα Ιωάννη Παύλου του Δεύτερου Γερμανό Γιόζεφ Ράτσινγκερ που πήρε το όνομα Βενέδικτος 16ος.

Το όνομά του είχε ελάχιστα ακουστεί στις πιθανές λίστες με τους papabile, όπως και αυτό του Πάπα Φραγκίσκου του 2013 μετά την παραίτηση του Βενέδικτου για λόγους υγείας.

Τα χαρακτηριστικά του ιδανικού υποψήφιου

Ο ιδανικός υποψήφιος πρέπει να συγκεντρώνει μια σειρά από χαρακτηριστικά. Η αξία, η θεολογική κατανόηση, η διοικητική ικανότητα και η κατανόηση της διεθνούς κατάστασης έχουν μεγάλη σημασία.

Επίσης δεν πρέπει να υπάρχει καμία υποψία σκανδάλου, ενώ δεν θα πρέπει να είναι εκφραστής ακραίων θέσεων είτε συντηρητικών, είτε προοδευτικών. Υπάρχει όμως και ο παράγοντας της συναδελφικότητας – κάτι σαν παράγοντας «δημοτικότητας».

Είναι μια εκλογή, άλλωστε, έστω και αν ο Πάπας Ιωάννης ο 23ος όταν δέχθηκε επικρίσεις για το βάρος του είπε ότι η εκλογή του Πάπα δεν ήταν ακριβώς διαγωνισμός ομορφιάς.

Επίσης για τους καρδινάλιους που συμμετέχουν στο Κονκλάβιο μεγάλη σημασία έχουν οι τρέχουσες προτεραιότητες της εκκλησίας πριν καταλήξουν στο άτομο που πιστεύουν ότι είναι το καταλληλότερο για να ηγηθεί. Οι καρδινάλιοι αναζητούν κάποιον που μπορεί να ενώσει τους πιστούς, να διαχειριστεί τις σύγχρονες προκλήσεις και να διατηρήσει τη δογματική συνέχεια.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κάποιοι που επικρίνουν τη διαδικασία. Το αυστηρά ελεγχόμενο περιβάλλον του Κονκλαβίου και το καθεστώς της απόλυτης μυστικότητας υποστηρίζουν οι επικριτές της διαδικασίας μπορεί να μην αντικατοπτρίζει τις ευρύτερες ανησυχίες της παγκόσμιας εκκλησίας.

Κάποιοι έχουν επίσης αμφισβητήσει εάν τα όρια ηλικίας για την ψήφο των καρδιναλίων περιορίζουν τη σοφία και την εμπειρία που υπάρχει μεταξύ των μεγαλύτερων σε ηλικία μελών. Οι υπερασπιστές της μυστικής διαδικασίας υποστηρίζουν ότι η μυστικότητα ενθαρρύνει την ελεύθερη και ειλικρινή διαβούλευση, ελαχιστοποιώντας την εξωτερική πίεση και επιτρέποντας στους καρδινάλιους να επιλέγουν τον καλύτερο ηγέτη χωρίς φόβο αντιποίνων ή ότι η κοινή γνώμη θα επηρεάσει την ψήφο.

Η τελευταία γνωστή προσπάθεια παρέμβασης έγινε στο 1903 όταν ο αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος Ιωσήφ προσπάθησε ανεπιτυχώς να αποτρέψει την εκλογή του καρδιναλίου Μαριάνο Ραμπόλα.

Πάνω από όλα, όμως, ο ιδανικός υποψήφιος για κάποιους θα πρέπει να επιδιώκει να κερδίσει τη στήριξη χωρίς να το κάνει τόσο προφανές, ενώ θα πρέπει να μην κάνει πολύ θόρυβο αφήνοντας σε άλλους να κάνουν την «βρώμικη» δουλειά πριν βγει στο προσκήνιο.

Η πρόκληση για τον επόμενο Πάπα

Η κληρονομιά του επόμενου Πάπα είναι βαριά. Θα διοικεί μια εκκλησία που έχει ενισχυθεί σε ορισμένες περιοχές υπό τον Φραγκίσκο, αλλά η οποία αντιμετωπίζει εσωτερικές διαιρέσεις και εξωτερικές προκλήσεις. Όπως και άλλες θρησκείες, η εκκλησία αντιμετωπίζει εκκοσμίκευση, προβλήματα οικονομικής διαφάνειας και μείωση των μελών της σε ορισμένα μέρη του πλανήτη.

Μία από τις πρώτες δοκιμασίες που θα αντιμετωπίσει ο νέος Πάπας θα είναι η ενοποίηση της παγκόσμιας καθολικής κοινότητας γύρω από ένα κοινό όραμα.

Πρόκειται για ένα εμπόδιο που σχεδόν κάθε Πάπας έχει βρεθεί αντιμέτωπος. Εξ ου και η επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ δόγματος και ποιμαντικής ευαισθησίας παραμένει κρίσιμη.

Η αντιμετώπιση των σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης και των συνεπειών τους θα απαιτήσει αποφασιστική δράση, διαφάνεια και συνεχή ποιμαντική φροντίδα . Ο νέος Πάπας θα πρέπει να διαχειριστεί τη γραφειοκρατία του Βατικανού και τις διαθρησκευτικές σχέσεις, διατηρώντας παράλληλα τη στάση της εκκλησίας σε παγκόσμιες κρίσεις όπως η μετανάστευση και η φτώχεια – δύο ζητήματα τα οποία ήταν πολύ ψηλά στην ατζέντα του Πάπα Φραγκίσκου.