Αβεβαιότητα, δασμοί, Τεχνητή Νοημοσύνη. Αυτό ήταν το βασικό τρίπτυχο των μηνυμάτων που κυριάρχησαν στο φετινό, επετειακό Φόρουμ των Δελφών.
Αν προσπαθήσει κανείς να αποκωδικοποιήσει τους «χρησμούς» των συμμετεχόντων, η βασική φράση που αποτυπώνει τα όσα ειπώθηκαν είναι «δεν ξέρω». Και αν στις συζητήσεις στο περσινό Φόρουμ είχαν γίνει οι πρώτες νύξεις για μια εποχή μεγάλων αλλαγών, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τον «τυφώνα» που έφερε σε όλο τον πλανήτη η πολιτική Τραμπ.
Κοινή συνισταμένη λοιπόν στη συντριπτική πλειονότητα των συζητήσεων ήταν αβεβαιότητα και η έλλειψη κατεύθυνσης. Για να μείνουμε στο περιβάλλον των Δελφών, οι τοποθετήσεις έμοιαζαν με χρησμούς της Πυθίας. Αμφίσημοι και επιδεχόμενοι πλήθος ερμηνειών. Και πώς θα μπορούσαν να μην είναι άλλωστε, όταν ο βασικός παίκτης σε αυτή την ιστορία φαίνεται να αλλάζει γνώμη σε διάστημα ημερών ή και ωρών.
Αν αποτολμήσουμε να εξάγουμε ένα συμπέρασμα είναι πως τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα, όχι όμως καταστροφικά. Θα υπάρξουν πολλές αναταράξεις στη διαδρομή, όμως ειδικά η Ευρώπη, αν επιδείξει σοβαρότητα και ψυχραιμία θα μπορέσει να ανταπεξέλθει. Είναι όμως ένα μεγάλο «αν».
Άμεσα συνυφασμένη με τα παραπάνω είναι η συζήτηση για την επιβολή των δασμών. Και εδώ κανείς από τους συμμετέχοντες δεν μπορούσε να δώσει μια ξεκάθαρη εικόνα, καθώς -ακόμη και κατά τη διάρκεια του Φόρουμ- το ύψος των δασμών μεταβάλλεται σε καθημερινή βάση. Το μόνο στο οποίο υπήρξε καθολική συμφωνία είναι πως το παγκόσμιο εμπόριο, όπως το γνωρίζουμε, αποτελεί πλέον παρελθόν. Αυτό δεν σημαίνει πως οι χώρες και οι επιχειρήσεις θα σταματήσουν να συναλλάσσονται. Αλλά αυτό θα γίνεται πλέον με άλλους όρους.
Το πώς ακριβώς μένει να αποκρυσταλλωθεί όταν -και αν- καταλήξουμε στα επίπεδα και τις λεπτομέρειες των δασμών. Ταυτόχρονα, η συζήτηση για τη σημασία του εμπορικού ισοζυγίου μεταξύ των χωρών έρχεται στο προσκήνιο, με τις ΗΠΑ του Τραμπ να επιδιώκουν να το μειώσουν με κάθε τρόπο.
Όσα βιώνουμε σήμερα μοιάζουν πολύ περισσότερο με τη διεθνή οικονομία του 19ου αιώνα παρά με την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Και αυτό με τη σειρά του συμπαρασύρει τις παραγωγικές δομές στην Ευρώπη, καθώς η λογική του outsourcing, κυρίως σε χώρες της Ασίας, θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί με βάση τα νέα δεδομένα.
Το τρίτο βασικό χαρακτηριστικό των συζητήσεων στο Φόρουμ των Δελφών είχε να κάνει με τις καταιγιστικές εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη και τον ρόλο που παίζει στο νέο οικονομικό περιβάλλον. Καθώς πρόκειται για ένα μη απτό αγαθό (non-tangible asset), η Τεχνητή Νοημοσύνη, μαζί με την πλειονότητα των αμιγώς ψηφιακών υπηρεσιών πολύ δύσκολα υπόκειται σε δασμούς. Και ταυτόχρονα προσφέρει σημαντικό οικονομικό, τεχνολογικό και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Το συμπέρασμα από τις ομιλίες είναι πως ήδη η επίδρασή της είναι έντονη, θα είναι όμως σαφώς εντονότερη άμεσα. Και εδώ η Ευρώπη καλείται να επιταχύνει, καθώς κινδυνεύει να καταγράψει έλλειμμα ανταγωνιστικότητας τόσο απέναντι στις ΗΠΑ όσο και απέναντι στην Κίνα που ήδη προηγούνται στη σχετική κούρσα.
Σε αυτό το περιβάλλον, η θέση της Ελλάδας είναι ιδιαίτερη. Από τη μία, σε αυτή την κρίση δεν είναι απομονωμένη, όπως συνέβη το 2010. Σε καμία περίπτωση δεν είναι το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης ή ο «αδύναμος κρίκος» στη ζώνη του Ευρώ. Εντούτοις, η μεγάλη πρόκληση είναι να μπορέσει να «διαβάσει» έγκαιρα τη συγκυρία.
Καθώς τα ευρωπαϊκά κεφάλαια στρέφονται κυρίως προς την άμυνα και σε κάποιο βαθμό προς την καινοτομία, ζητούμενο είναι να τα αξιοποιήσει παραγωγικά και να μην μείνει εκτός από την αναδιανομή των κοινοτικών πόρων. Ενώ ταυτόχρονα, να διατηρήσει το γεωπολιτικό της ρόλο, εν μέσω μεγάλων αναταράξεων. Ώστε, αυτή τη φορά, να μην γίνει παρατηρητής των εξελίξεων αλλά μέρος αυτών.
