Το «SAFE» (Security Action for Europe) είναι το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που περιλαμβάνεται στην Λευκή Βίβλο για την συγκέντρωση κεφαλαίων έως 150 δισ. ευρώ, τα οποία θα διατεθούν ως δάνεια στα κράτη-μέλη προκειμένου να ενισχύσουν τις αμυντικές τους ικανότητες μέσω κοινών προμηθειών.
Οι μόνιμοι αντιπρόσωποι των «27» ενέκριναν το δανειακό μέσο των 150 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της αμυντικής παραγωγής κατοχυρώνοντας μια ευρωπαϊκή αναλογία 65% – 35%, με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν να υπογραμμίζει πώς αυτό σημαίνει «δυνατότητες αιχμής – για την Ένωσή μας, για την Ουκρανία, για την ήπειρό μας στο σύνολό της».
Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά έως τώρα από τις Βρυξέλλες η από κοινού αγορά θα διασφαλίσει τη διαλειτουργικότητα των ενόπλων δυνάμεων των κρατών-μελών και την προβλεψιμότητα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Επιπρόσθετα, θα μειώσει το κόστος και θα δημιουργήσει την κλίμακα που απαιτείται για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανικής βάσης.
Οι προδιαγραφές του νέου χρηματοδοτικού εργαλείου της ΕΕ
Το νέο μέσο θα παρέχει δάνεια με μέγιστη διάρκεια 45 ετών και μία περίοδο χάριτος 10 ετών για αποπληρωμές κεφαλαίου με ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης, όπως απορρέουν από την υψηλή πιστοληπτική ικανότητα της ΕΕ, την υψηλή ρευστότητα των ομολόγων της ΕΕ και την υψηλή ζήτηση της αγοράς.
Ποιοι θα έχουν όμως πρόσβαση στα συγκεκριμένα κεφάλαια;
Τα κράτη μέλη που επιθυμούν να λάβουν δάνειο θα πρέπει να υποβάλουν στην Επιτροπή ένα ευρωπαϊκό επενδυτικό σχέδιο αμυντικής βιομηχανίας. Θα πρέπει να περιλαμβάνει περιγραφή των δραστηριοτήτων, δαπανών και μέτρων για τα οποία το εκάστοτε κράτος-μέλος ζητά τη χρηματοδότηση, τα αμυντικά προϊόντα που προτίθεται να προμηθευτεί και κατά περίπτωση, την προβλεπόμενη συμμετοχή της Ουκρανίας στις προγραμματισμένες δραστηριότητες. Μετέπειτα, η Επιτροπή θα αξιολογήσει τα σχέδια. Η προχρηματοδότηση θα διασφαλίσει ότι η στήριξη καταβάλλεται ήδη το 2025, καλύπτοντας τις πιο επείγουσες ανάγκες και θα αποτελεί έως και το 15% του δανείου.
Τα κράτη μέλη οφείλουν να υποβάλλουν έκθεση κάθε έξι μήνες σχετικά με την πρόοδο της υλοποίησης. Η τελευταία έγκριση για τις εκταμιεύσεις μπορεί να πραγματοποιηθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2030.
Οι αμυντικές ανάγκες που καλύπτει
Το πρόγραμμα “SAFE” καλύπτει μεταξύ άλλων ένα ευρύ φάσμα αμυντικών τεχνολογιών, όπως:
• Αεροπορική και πυραυλική άμυνα
• Συστήματα πυροβολικού
• Πυραύλους και πυρομαχικά
• Drones και συστήματα anti-drone
• Προστασία ζωτικής σημασίας υποδομής:
• Κυβερνοχώρο, τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικό πόλεμο
Εντός του αμυντικού οχήματος της ΕΕ η Τουρκία
«Κλειδωμένη» θα πρέπει να θεωρείται η συμμετοχή της Τουρκίας στον εξοπλιστικό σχεδιασμό – μαμούθ της Ευρώπης, παρά τις ενστάσεις της Αθήνας και Λευκωσίας. Οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν με ειδική πλειοψηφία και όχι ομόφωνα.
Η ΕΕ βάζει στην εξίσωση του αμυντικού σχεδιασμού της ευρωπαϊκής Άμυνας την Άγκυρα, παρότι δεν είναι κράτος μέλος. Οι μόνιμοι αντιπρόσωποι των 27 κρατών-μελών της ΕΕ συμφώνησαν κατ’ αρχήν ότι τρίτες χώρες μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση των 150 δισ. ευρώ.
Η πολωνική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ μοίρασε το κείμενο προς τα κράτη-μέλη. Το τελικό κείμενο αναμένεται να επικυρωθεί μέχρι το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της 27ης Μαΐου.
Η Αθήνα προκειμένου να βάλει φρένο στη συμμετοχή της Άγκυρας, παραπέμπει στο άρθρο 212 της συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ σχετικά με τη μελλοντική σύναψη διμερών ή μελλοντικών συμφωνιών του μπλοκ με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες.
Το άρθρο 212 ορίζει ότι «με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων των Συνθηκών, και ιδίως των άρθρων 208 έως 211, η Ένωση αναλαμβάνει δράσεις οικονομικής, χρηματοοικονομικής και τεχνικής συνεργασίας, στις οποίες περιλαμβάνονται επίσης δράσεις συνδρομής στον χρηματοοικονομικό τομέα, με άλλες τρίτες χώρες πλην των αναπτυσσομένων. Οι δράσεις αυτές είναι συνεπείς προς την αναπτυξιακή πολιτική της Ένωσης και διεξάγονται στο πλαίσιο των αρχών και των στόχων της εξωτερικής της δράσης. Οι δράσεις της Ένωσης και των κρατών μελών αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοενισχύονται».
Στα πλαίσια των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους, η Ένωση και τα κράτη μέλη συνεργάζονται με τις τρίτες χώρες και τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς. Ο τρόπος της συνεργασίας της Ένωσης μπορεί να αποτελεί αντικείμενο συμφωνιών μεταξύ της Ένωσης και των ενδιαφερόμενων τρίτων μερών.
