Πέθανε ο πάπας Φραγκίσκος, ο «πολιτικός ποντίφικας» που ήθελε να αλλάξει την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία

Ο ποντίφικας, κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, είχε διαγνωστεί προ ημερών με αμφίπλευρη πνευμονία και νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο Gemelli της Ρώμης, όπου και κατέληξε.

Ως κεφαλή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο πάπας Φραγκίσκος επιχείρησε να προχωρήσει σε σαρωτικές αλλαγές ενώ ανέπτυξε πολιτικό λόγο, που ενόχλησε αρκετά μέλη της διεθνούς σκηνής αλλά και ιεράρχες.

Πρόσφατα, άσκησε δριμεία κριτική στο μεταναστευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ, χαρακτηρίζοντας την απέλαση εκατομμυρίων από τις ΗΠΑ «ντροπή».

«Αυτό θα έκανε τους μετανάστες, που δεν έχουν τίποτα, να πληρώσουν το “λογαριασμό”. Δεν θα λειτουργήσει αυτό. Δεν επιλύεις προβλήματα με αυτό τον τρόπο» είχε πει ο ποντίφικας, που το 2016 είχε εξαπολύσει ξανά «πυρά» εναντίον του Τραμπ λέγοντας ότι κατά τη γνώμη του «δεν είναι χριστιανός».

Παρόλα αυτά, είχε συναντηθεί με τον πρόεδρο Τραμπ το 2017 στο Βατικανό.

Στο «στόχαστρό» του είχε μπει και η τελευταία πολιτική αντίπαλος του Ντόναλντ Τραμπ, Κάμαλα Χάρις, για τις θέσεις που είχε εκφράσει για την άμβλωση.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, είχε ζητήσει από τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να «σταματήσει τη βία και το θάνατο» και το 2024 αρνήθηκε πρόσκλησή του να επισκεφτεί τη Μόσχα.

Μόλις ένα χρόνο νωρίτερα είχε δεχτεί σφοδρή κριτική για δηλώσεις του προς νέους Ρώσους, καθώς τους ζήτησε να «θυμηθούν ότι είναι κληρονόμοι των τσάρων όπως ο Πέτρος ο Μέγας», τον οποίο ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε φέρει στο παρελθόν ως παράδειγμα για να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία.

Το Βατικανό αναγκάστηκε στη συνέχεια να προχωρήσει σε εξηγήσεις, λέγοντας ότι ο πάπας δεν είχε καμία πρόθεση να «δοξάσει τον ρωσικό ιμπεριαλισμό».

Το «αγκάθι» των σκανδάλων παιδικής κακοποίησης από ιερείς

Από την πρώτη ημέρα της ενθρόνισής του μίλησε με σκληρά λόγια για τα σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών από ιερείς και τις προσπάθειες συγκάλυψής τους.

Άλλαξε τη νομοθεσία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και ποινικοποίησε ξεκάθαρα την σεξουαλική κακοποίηση, την αποπλάνηση την κατοχή παιδικής πορνογραφίας αλλά και την συγκάλυψη τέτοιων εγκλημάτων -τη μεγαλύτερη αναμόρφωση του ποινικού κώδικα τα τελευταία 40 χρόνια.

Όταν αποκαλύφθηκε σκάνδαλο κακοποίησης 330.000 παιδιών από ιερείς στη Γαλλία, ένα έγκλημα που ξεκίνησε το 1950 και διήρκεσε για δεκαετίες, ο πάπας Φραγκίσκος είπε ότι «ντρέπεται για τον εαυτό του και την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία»:

«Είναι, δυστυχώς, ένας σημαντικός αριθμός (σ.σ. θυμάτων). Θέλω να εκφράσω στα θύματα τη θλίψη μου για τον πόνο και το τραύμα που υπέστησαν. Και τη ντροπή μου, τη ντροπή μας, την προσωπική μου ντροπή, για την ανικανότητα της εκκλησίας να τους βάλει στο επίκεντρο των ανησυχιών της».

Το 2018, όμως, δέχτηκε «πυρά» επειδή υπερασπίστηκε επίσκοπο της Μαδρίτης που είχε κατηγορηθεί ότι συγκάλυψε τη δράση του διαβόητου παιδόφιλου ιερέα Φερνάντο Καραντίμα στη Χιλή.

«Φέρτε μου αποδείξεις για την ενοχή του επισκόπου Juan Barros και τότε θα μιλήσω» είπε τότε ο πάπας Φραγκίσκος, προκαλώντας «θύελλα» αντιδράσεων.

Στη συνέχεια αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη από τα θύματα και έστειλε ειδικό από το Βατικανό για να παρακολουθήσει τις μαρτυρίες τους κατά τη διάρκεια της δικαστικής εκδίκασης της υπόθεσης.

Λίγο καιρό αργότερα, έκανε δεκτή την παραίτηση του επισκόπου Μαδρίτης.

Οι γυναίκες, ο κορωνοϊός και το κλίμα

«Τάραξε» τα νερά όταν τον Ιανουάριο του 2021 αποφάσισε να επαναπροσδιορίσει το ρόλο της γυναίκας μέσα στην Εκκλησία και να τους επιτρέψει να κοινωνούν τους πιστούς.

Μόλις δύο χρόνια αργότερα, έδωσε για πρώτη φορά δικαίωμα ψήφου στη Σύνοδο των Επισκόπων, που λειτουργεί συμβουλευτικά στον εκάστοτε πάπα, σε πέντε μοναχές -μια κομβική αλλαγή στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που εδώ και αιώνες ελέγχεται από άνδρες.

Το 2025, ο ποντίφικας διόρισε μια Ιταλίδα μοναχή, την αδελφή Σιμόνα Μπραμπίγια, να γίνει τομεάρχης του τμήματος που είναι υπεύθυνο για όλα τα θρησκευτικά τάγματα της Καθολικής Εκκλησίας.

Θέλησε, όμως, να «αγκαλιάσει» και τις απανταχού γυναίκες.

Χαρακτήρισε την ενδοοικογενειακή βία «σχεδόν σατανική» και συναντήθηκε με αρκετά θύματα.

«Το πρόβλημα είναι, για μένα, ότι είναι σχεδόν σατανικό επειδή εκμεταλλεύεσαι έναν άνθρωπο που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του, που μπορεί μόνο να προσπαθήσει να αποφύγει τα χτυπήματα… Είναι ντροπιαστικό, πολύ ντροπιαστικό» είχε πει τον Δεκέμβριο του 2021, κατά τη διάρκεια συνάντησής του με κακοποιημένες γυναίκες.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού χαρακτήρισε τον εμβολιασμό «ηθική υποχρέωση» και προέτρεψε όσους «επηρεάστηκαν από αβάσιμες πληροφορίες» να μην απαρνηθούν ένα από τα αποτελεσματικότερα μέτρα για να σωθούν ζωές.

Προέτρεψε, επίσης, τους παγκόσμιους ηγέτες να διασφαλίσουν ότι θα έχουν πρόσβαση στα εμβόλια κατά του κορωνοϊού όλοι οι άνθρωποι του πλανήτη και ζήτησε να μην υψωθούν «τείχη» κατά της θεραπείας.

Η έκκληση αυτή έγινε την περίοδο που οι πλουσιότερες χώρες είχαν αρχίσει να αγοράζουν τεράστιες ποσότητες εμβολίων.

«Μπροστά σε μια πρόκληση που δεν γνωρίζει σύνορα, δεν μπορούμε να υψώσουμε τείχη. Είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα» είχε δηλώσει τότε, καλώντας τον πλανήτη να ενωθεί απέναντι στην πανδημία.

Το Μάρτιο του 2021 ενόχλησε ιδιαίτερα τους καρδινάλιους «κόβοντας» τους μισθούς τους κατά 10%, μια κίνηση που κρίθηκε απαραίτητη από πλευράς του Βατικανού λόγω αναμενόμενου ελλείμματος 50 εκατομμυρίων ευρώ από το κλείσιμο μουσείων και άλλων εγκαταστάσεων εξαιτίας του κορωνοϊού.

Η κλιματική αλλαγή υπήρξε καίριο θέμα για τον πάπα Φραγκίσκο, που πολλάκις είπε ότι η Γη μας «είναι άρρωστη».

«Αν βάζαμε θερμόμετρο στον πλανήτη μας, θα βλέπαμε ότι η Γη έχει πυρετό. Και είναι άρρωστη» δήλωσε χαρακτηριστικά τον περασμένο Αύγουστο ο πάπας, συμπληρώνοντας:

«Πρέπει να δεσμευτούμε στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αλλαγή των προσωπικών αλλά και συλλογικών μας συνηθειών».

Οι δύο επισκέψεις στην Ελλάδα

Ο ποντίφικας επισκέφτηκε δύο φορές την Ελλάδα, μια φορά το 2016 και μια το 2021.

Κατά την πρώτη του επίσκεψη ταξίδεψε στη Μόρια για να δει από κοντά το προσφυγικό δράμα και πήρε μαζί του 12 πρόσφυγες στην πτήση επιστροφής στη Ρώμη.

Στόχος ήταν τότε η ανάδειξη της προσφυγικής κρίσης, οπότε και πραγματοποιήθηκε η ιστορική συνάντηση του ιδίου με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Ιερώνυμο.

Ο ποντίφικας είχε ευχαριστήσει τους Έλληνες για τον τρόπο που αντιμετώπισαν την προσφυγική κρίση.

«Κρατήσατε ανοιχτές τις καρδιές σας και τις πόρτες σας», είχε είπε μεταξύ άλλων, λέγοντας «ευχαριστώ» στα ελληνικά.

Το δεύτερο ταξίδι του στη χώρα μας ήταν επί της ουσίας μια… συνέχεια του πρώτου, καθώς μετά από τις επαφές του στην Αθήνα μετέβη εκ νέου στη Μυτιλήνη για να επισκεφτεί Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης όπου τέλεσε και δέηση.

Μάλιστα, άλλοι 100 πρόσφυγες ταξίδεψαν μετά από αυτή την επίσκεψη στη Ρώμη.

Συμβολική φράση της επίσκεψης του πάπα στην Ελλάδα ήταν «ας είμαστε ανοιχτοί στις εκπλήξεις του Κυρίου».

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα είχε γίνει δεκτός από Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Ιερώνυμο.

Τα παιδικά χρόνια

Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες στις 17 Δεκεμβρίου του 1936.

Γιος Ιταλών μεταναστών, έζησε φτωχικά τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

Ο πατέρας του, Μάριο, ήταν λογιστής και η μητέρα του, Ρετζίνα Σιβόρι, του είχε αφιερωθεί στην ανατροφή και φροντίδα των πέντε παιδιών της οικογένειας.

Σπούδασε τεχνολόγος χημικός αλλά στη συνέχεια αποφάσισε να ενταχθεί στους κόλπους της καθολικής εκκλησίας.

Έλαβε πανεπιστημιακό τίτλο στη φιλοσοφία από το Κολέγιο Μάξιμο Σαν Χοσέ στο Σαν Μιγκέλ ντε Τουκουμάν και στη συνέχεια δίδαξε λογοτεχνία και ψυχολογία στο Κολέγιο της Ιμακουλάδα (Αμώμου Συλλήψεως) στη Σάντα Φε και στο Κολέγιο του Σαλβαδόρ (Σωτήρος) στο Μπουένος Άιρες.

Χειροτονήθηκε ιερέας στις 13 Δεκεμβρίου του 1969 από τον αρχιεπίσκοπο Χοσέ Ραμόν Καστελλάνο και στη συνέχεια σπούδασε στη Φιλοσοφική και Θεολογική Σχολή του Σαν Μιγκέλ.

Ο Μπεργκόλιο υπηρέτησε ως διδάσκαλος των δοκίμων και δίδασκε ως θεολόγος.

«Οι άνθρωποί μου είναι φτωχοί και εγώ είμαι ένας από αυτούς»: είχε πει κάποτε ο Πάπας Φραγκίσκος, σε μια προσπάθεια να εξηγήσει γιατί ζούσε σε ένα μικρό διαμέρισμα και επέμενε να μαγειρεύει μόνος του τα γεύματά του.

Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο είχε προβλήματα με το αναπνευστικό από νεαρή ηλικία.

Μάλιστα, όταν ήταν 20 χρονών υπεβλήθη σε επέμβαση αφαίρεσης μέρος του ενός πνεύμονα μετά από πνευμονία.

Μετά τη διάγνωσή του με αμφίπλευρη πνευμονία και την ανακοίνωση του Βατικανού δημιουργήθηκε σύγχυση, καθώς ΜΜΕ είχαν μεταδώσει παλαιότερα ότι είχε αφαιρεθεί πλήρως ο ένας του πνεύμονας -κάτι που δεν ισχύει.

Από το Μπουένος Άιρες στο Βατικανό

Καθ’ όλη τη διάρκεια του δημόσιου βίου του, ο πάπας Φραγκίσκος διατηρούσε χαμηλό προφίλ και ζούσε ταπεινά.

Ανησυχούσε για τους οικονομικά ασθενέστερους ανθρώπους του κόσμου και μιλούσε συχνά για την ανάγκη του διαθρησκειακού διαλόγου.

Στις 13 Μαρτίου 2013 το κονκλάβιο των καρδιναλίων τον εξέλεξε μετά από πέντε ψηφοφορίες ως τον 266ο Πάπα.

Η εκλογή του χαρακτηρίστηκε ως διαδικασία… express στην ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Το όνομα που επέλεξε ήταν προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης.

Ήταν ο πρώτος Πάπας από την Λατινική Αμερική, γεγονός που προκάλεσε ενθουσιασμό στους Λατινοαμερικάνους, που αποτελούν το 40% των πιστών της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, και στους φτωχούς όλου του κόσμου.

Ήταν, επίσης, ο πρώτος ποντίφικας που προερχόταν από το τάγμα των Ιησουιτών μοναχών.

Το 2005, μετά το θάνατο του Πάπα Ιωάννη Παύλου, είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για τον θρόνο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αλλά το κονκλάβιο, εξέλεξε τον Πάπα Βενέδικτο, ο οποίος σχεδόν οκτώ χρόνια αργότερα παραιτήθηκε.

Όταν έφτασε στο Βατικανό, ο πάπας Φραγκίσκος επέλεξε να μείνει όχι στα παπικά διαμερίσματα στο Αποστολικό Παλάτι αλλά στο σπίτι της Αγίας Μάρθας, που επί σειρά ετών χρησιμοποιείτο ως ξενώνας για υψηλόβαθμα μέλη της εκκλησίας.

Ήταν λιγότερο τυπικός και αυστηρός κατά τη διάρκεια των ετών που πέρασε στο Βατικανό και έθεσε ως προτεραιότητά του την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης σε μια εκκλησία που σε πολλούς πιστούς φάνταζε υπερβολικά απόμακρη και ελάχιστα αξιόπιστη,

Προκάλεσε πολλούς… πονοκεφάλους στους υπεύθυνους της ασφάλειάς του, καθώς επέμενε να μην χρησιμοποιεί θωρακισμένα αυτοκίνητα στις μετακινήσεις του αλλά επέλεγε ανοιχτά οχήματα για να είναι «πιο κοντά στους ανθρώπους».

Το 2024, αντικατέστησε το… popemobile, όπως συνηθίζεται να ονομάζεται το αυτοκίνητο του πάπα, με μια λευκή πλήρως ηλεκτρική Mercedes-Benz, που είχε υπερυψωμένο κάθισμα για να μπορούν να τον βλέπουν οι πιστοί.

Το όχημα ουδόλως… ταπεινό μπορεί να χαρακτηριστεί αλλά αποτέλεσε μια μη συμβατική επιλογή, που ανέδειξε για ακόμη μια φορά τις ανησυχίες του ποντίφικα για την κλιματική αλλαγή και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.

Πληροφορίες αναφέρουν ότι ο πάπας είχε διεσθανθεί ότι αυτή τη φορά δεν θα κατάφερνε να βγει νικητής από το νοσοκομείο και προχώρησε σε σειρά ενεργειών για να προστατεύσει το «κληροδότημά» του στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.