Η προσπάθεια της Τουρκίας να διεισδύσει στον ευρωπαϊκό αμυντικό σχεδιασμό έχει πυροδοτήσει νέες εντάσεις αλλά και στρατηγικές ανησυχίες στην Αθήνα και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Μιλώντας στο CNN Greece, o Δρ. Κωνσταντίνος Π. Μπαλωμένος, Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος, Πρώην Γενικός Διευθυντής – Γενικής Διεύθυνσης Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων (ΓΔΠΕΑΔΣ) του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, αφού ξεκαθαρίζει ότι «είναι πρώιμο να μιλάμε για κάποια νίκη της Τουρκίας, διότι το όλο θέμα είναι ακόμη στο στάδιο των διαβουλεύσεων», υπογραμμίζει ότι «ανεξάρτητα πάντως, από το αν θα συμμετάσχει ή όχι η Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Άμυνα, μια τέτοια εξέλιξη δεν θα αποτελούσε νίκη της Τουρκίας, αλλά ήττα της Ευρώπης».
O Δρ. Κωνσταντίνος Μπαλωμένος, Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος και πρώην Γενικός Διευθυντής Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων (ΓΔΠΕΔΣ) Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ)
Η συμμετοχή της δεν είναι επισήμως θεσμοθετημένη, ωστόσο τα πολλαπλά «παράθυρα» που έχουν αφεθεί ανοιχτά από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση επιτρέπουν στην Άγκυρα να επεκτείνει την επιρροή της — πολιτικά, βιομηχανικά και τεχνολογικά.
Με την ΕΕ να ανακοινώνει επενδυτικό σχέδιο 150 δισ. ευρώ για την αμυντική της αυτονομία, η Άγκυρα κατόρθωσε να διασφαλίσει μια έμμεση πρόσβαση σε ορισμένες δομές συνεργασίας, κυρίως μέσω κρατών-μελών με τα οποία διατηρεί στενές σχέσεις — όπως η Ουγγαρία και η Ιταλία.
Όπως εκτιμούν και οι Financial Times, αν και η Τουρκία δεν είναι μέλος της ΕΕ, έχει καταφέρει να αξιοποιήσει τις αδυναμίες των ευρωπαϊκών θεσμικών αντιβάρων, προσβλέποντας σε οικονομικά και τεχνολογικά οφέλη που θα ενισχύσουν τον δικό της αμυντικό βιομηχανικό πυλώνα.
Η επιτυχής δοκιμή του TB3 drone επί του τουρκικού αεροπλανοφόρου TCG Anadolu και η δημόσια παρουσίαση της τουρκικής στρατιωτικής τεχνολογίας υπογραμμίζουν την αυτοπεποίθηση της Άγκυρας να αναδειχθεί σε σημαντικό παίχτη στο νέο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα της ευρωπαϊκής άμυνας.
Η εξέλιξη «αποδεικνύει περίτρανα ότι η Ευρώπη σε μια εποχή κοσμογονικών γεωπολιτικών εξελίξεων δεν έχει ξεκάθαρη και ενιαία στρατηγική για την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια και επίσης, δηλώνει αδυναμία να αναπτύξει μόνη της την αμυντική της βιομηχανία προσφεύγοντας στη βοήθεια τρίτων χωρών», σημειώνει ο Κ. Π. Μπαλωμένος.
Οι ευθύνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ανοχή ή στρατηγική ασάφεια;
Η διείσδυση της Τουρκίας στον χώρο της ευρωπαϊκής άμυνας δεν είναι αποτέλεσμα μόνο του τουρκικού σχεδιασμού· είναι και προϊόν ευρωπαϊκών παραλείψεων, πολιτικής βραδύτητας και στρατηγικής ασυνέπειας.
Η ΕΕ εδώ και δεκαετίες επιδιώκει να συγκροτήσει έναν συνεκτικό αμυντικό πυλώνα, χωρίς όμως να διαθέτει σαφές στρατηγικό δόγμα ή μηχανισμούς αποκλεισμού κρατών που δεν συμμερίζονται τις βασικές αρχές της.
Αυτή η έλλειψη θεσμικών φραγμών επιτρέπει σε τρίτες χώρες -όπως η Τουρκία- να συμμετέχουν επιλεκτικά, ακόμη και χωρίς να ευθυγραμμίζονται με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Κράτη-μέλη, όπως η Ιταλία και η Ουγγαρία, προώθησαν στενές αμυντικές σχέσεις με την Άγκυρα, με αποτέλεσμα η ΕΕ να εμφανίζεται ανομοιογενής και αναξιόπιστη. Η έγκριση της εξαγοράς της Piaggio Aerospace από την τουρκική Baykar είναι ενδεικτική της ευρωπαϊκής έλλειψης συντονισμού και ελέγχου άμεσων ξένων επενδύσεων σε κρίσιμους τομείς, παρά τον ισχύοντα κανονισμό για τον έλεγχο στρατηγικών επενδύσεων.
Αντί να θέτει κόκκινες γραμμές, η ΕΕ πολλές φορές λειτουργεί με βάση το δόγμα της «αναγκαστικής συμβίωσης» με την Τουρκία λόγω γεωστρατηγικών σκοπιμοτήτων (προσφυγικό, ενέργεια, ΝΑΤΟ). Αυτό οδηγεί σε μια de facto κανονικοποίηση της τουρκικής συμμετοχής, χωρίς να έχει υπάρξει καμία ουσιαστική δέσμευση για εγκατάλειψη επιθετικών θέσεων, όπως το casus belli εναντίον της Ελλάδας.
«Αν επικρατήσει το συλλογικό και ευρωπαϊκό συμφέρον έναντι του εθνικού συμφέροντος δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας», εκτιμά ο Κ.Π. Μπαλωμένος.
Σημειώνει ότι «ο Γάλλος Πρόεδρος κ. Μακρόν είναι αντίθετος σε μια τέτοια προοπτική και έχει διαφωνήσει ανοικτά με τον Γερμανό ομόλογό του. Ειδικότερα, ο κ. Μακρόν τάσσεται υπέρ μιας αυστηρά ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής, υποστηρίζοντας ότι οι πόροι που θα διατεθούν δεν θα πρέπει να κατευθυνθούν σε εξοπλισμούς από τρίτες χώρες. Επίσης, υποστηρίζει ότι η χρηματοδότηση για την ευρωπαϊκή άμυνα θα πρέπει να αξιοποιηθεί για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής και τη μείωση της εξάρτησης της Ε.Ε. από εξωτερικούς προμηθευτές».
Η ελληνική θέση: Αναγκαία η σαφής χάραξη «κόκκινων γραμμών»
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε συνέντευξή του, ανέδειξε το casus belli που η Άγκυρα διατηρεί έναντι της Ελλάδας από το 1995 ως ασυμβίβαστο με οποιαδήποτε ευρωπαϊκή συνεργασία. Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, «αν η Τουρκία θέλει να συμμετάσχει σε ευρωπαϊκά αμυντικά κονδύλια, οφείλει να εγκαταλείψει επίσημα την απειλή πολέμου».
Παράλληλα, η Αθήνα επαναφέρει τη συζήτηση για την αναγκαιότητα συντονισμένων αντιδράσεων από την πλευρά των κρατών-μελών, ώστε η ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική να παραμείνει προσανατολισμένη στις αρχές του κράτους δικαίου και της μη απειλής.
«Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να κάνει αυτό που γνωρίζει πάρα πολύ καλά και έχει κάνει με επιτυχία όλο το προηγούμενο διάστημα», σημειώνει ο Κωνσταντίνος Π. Μπαλωμένος στο CNN Greece.
«Να αξιοποιήσει στο έπακρο δηλαδή, το διπλωματικό και γεωπολιτικό της κεφάλαιο στην Ευρώπη, ώστε να διασφαλιστεί το αξιακό και θεσμικό ευρωπαϊκό πλαίσιο και επίσης, να διατηρηθεί η διπλωματική, οικονομική, στρατιωτική και αμυντική ενότητα της Ευρώπης».
