Σε άνοδο το οικοσύστημα τεχνολογίας στην Ευρώπη αλλά με πολλά ανοικτά ζητήματα
Σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο σταυροδρόμι δείχνει να βρίσκεται η Ευρώπη όσον αφορά τον τομέα της καινοτομίας στο χώρο των ψηφιακών τεχνολογιών, καθώς το οικοσύστημα παρουσιάζει μεν εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης αλλά ακόμη υπάρχουν πολλά εμπόδια και ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν εφόσον η Ευρώπη θέλει να πλησιάσει -έστω- τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα από τη μελέτη «State of European Tech 2025» από την Atomico, η οποία παρουσιάστηκε στο φετινό Slush, ένα από τα μεγαλύτερα συνέδρια για το ευρωπαϊκό οικοσύστημα καινοτομίας. Η συγκεκριμένη μελέτη θεωρείται από τις πλέον αξιόπιστες τα τελευταία χρόνια όσον αφορά την αποτύπωση του οικοσυστήματος καινοτομίας της Γηραιάς Ηπείρου.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η αποτίμηση του τεχνολογικού οικοσυστήματος της Ευρώπης έχει φθάσει πλέον στα 4 τρισ. δολάρια από μόλις 1 τρισ. δολάρια το 2016. Όμως, παρά τη σαφή πρόοδο, η έκθεση εκτιμά ότι Ευρώπη έχει μπει μεν επιτέλους στο παιχνίδι, αλλά δεν έχει πείσει ακόμη ούτε τον εαυτό της ότι μπορεί να το κερδίσει. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η κατακερματισμένη νομοθεσία, η περιορισμένη πρόσβαση σε μεγάλα κεφάλαια και η αργή υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων από το δημόσιο παραμένουν τα πιο σημαντικά φρένα. Την ίδια στιγμή, το ταλέντο αυξάνεται, τα deep-tech οικοσυστήματα ανθίζουν, η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται η κινητήριος δύναμη και οι ιδρυτές παραμένουν αισιόδοξοι.
Η μελέτη δείχνει ότι οι ιδρυτές startups αυξήθηκαν κατά 36% σε ετήσια βάση και έφθασαν στον αριθμό ρεκόρ των 27 χιλιάδων. Επιπλέον, το 82% των ιδρυτών ξεκίνησε την εταιρεία του στην Ευρώπη, ενώ το 42% υποστήριξε ότι είναι πιο ελκυστικό να ξεκινάς την εταιρεία σου στη Γηραιά Ήπειρο σε σχέση με την προ 12 μηνών αντίστοιχη κατάσταση.
Όμως, η έννοια του «collective confidence» — η συλλογική πεποίθηση ότι η Ευρώπη μπορεί να είναι «ο» τόπος για να χτίσει κανείς μια κορυφαία τεχνολογική εταιρεία — παραμένει ασθενής. Και αυτό, σύμφωνα με την έκθεση, δεν είναι απλώς θέμα κουλτούρας. Συνδέεται άμεσα με τους δείκτες χρηματοδότησης, τις δομές της αγοράς, τα κανονιστικά εμπόδια και τη χαμηλή ταχύτητα λήψης αποφάσεων.
Πολυπλοκότητα και ρυθμιστικό πλαίσιο
Όσον αφορά τα ζητήματα που υπάρχουν, περισσότεροι από 7 στους 10 ιδρυτές θεωρούν ότι το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο τους περιορίζει σημαντικά. Όπως επισημαίνεται, η Ευρώπη εξακολουθεί να λειτουργεί σαν 27 διαφορετικές αγορές και αυτό αποτελεί μεγάλο εμπόδιο, ειδικά για μια startup που αναπτύσσεται ταχύτατα. Φορολογικά καθεστώτα, ρυθμιστικά εμπόδια, διαφορετικές απαιτήσεις λειτουργίας και ένα συχνά αργό δημόσιο σύστημα δυσκολεύουν την επέκταση και την καινοτομία.
Η πρόταση της Atomico είναι το «28th Regime for Innovative Companies», ένα ενιαίο ευρωπαϊκό καθεστώς λειτουργίας, ειδικά για startups, που θα υπερβαίνει την πολυπλοκότητα των 27 διαφορετικών νομοθεσιών. Εάν υλοποιηθεί, θα είναι η πιο σημαντική μεταρρύθμιση στην ευρωπαϊκή αγορά των startups από την ίδρυσή της.
Το ταλέντο υπάρχει
Το 2025 σημειώθηκε ένα εντυπωσιακό ρεκόρ: περίπου 60% περισσότεροι άνθρωποι ξεκίνησαν μια εταιρεία σε σχέση με το 2023. Πρόκειται για μια σπάνια στιγμή ενίσχυσης επιχειρηματικότητας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Ταυτόχρονα, αυξήθηκε το ποσοστό των ιδρυτών AI εταιρειών που επιλέγουν να στελεχώσουν τις ομάδες τους στην Ευρώπη, από 74% σε 81%. Η ευρωπαϊκή ήπειρος έχει αρχίσει να αποκτά ανταγωνιστικό προβάδισμα στο τεχνολογικό ταλέντο, ειδικά όσον αφορά στην τεχνητή νοημοσύνη, τους μηχανικούς αλλά και επιστημονικά πεδία που εντάσσονται στο αποκαλούμενο deep tech.
Ωστόσο, παραμένει μια σημαντική διαρροή: πολλοί Ευρωπαίοι ιδρυτές επιλέγουν να στήσουν τις εταιρείες τους στις ΗΠΑ, κυρίως λόγω ταχύτερων διαδικασιών, πιο ώριμου επενδυτικού οικοσυστήματος και μεγαλύτερης ευκολίας πρόσβασης σε μεγάλους γύρους χρηματοδότησης.
Η χρηματοδότηση είναι επίσης ένα σημαντικό ζήτημα παρά την αύξηση των επενδύσεων στα 44 δισ. δολάρια το 2025 με το 36% να κατευθύνεται σε τομείς όπως το ΑΙ, η κβαντική τεχνολογία και η βιοτεχνολογία.
Η διαφορά με τις ΗΠΑ είναι ότι τα πολύ μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια είναι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Οι ευρωπαϊκές startups συχνά δυσκολεύονται να βρουν επενδυτές που μπορούν να συμμετάσχουν σε γύρους εκατοντάδων εκατομμυρίων. Και ένας βασικός λόγος, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι εντυπωσιακά απλός: τα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά ταμεία σχεδόν δεν επενδύουν σε venture capital. Στις ΗΠΑ, τα συνταξιοδοτικά ταμεία (pension funds) επενδύουν περίπου 0,028% των κεφαλαίων τους σε venture capital, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρώπη είναι μόλις 0,01%.
Η ευκαιρία των δημόσιων προμηθειών
Μία άλλη χαμένη ευκαιρία αφορά τα κράτη:: μόνο το 9% των δημόσιων συμβάσεων στην Ε.Ε. από το 2021 αφορά πραγματικά καινοτόμες λύσεις, ποσοστό πολύ κάτω από τον ευρωπαϊκό στόχο του 20%. Για τις εταιρείες που ασχολούνται με τεχνολογίες της επόμενης δεκαετίας (AI, quantum, κβαντικά δίκτυα, cutting-edge software) αυτό είναι τεράστιο πρόβλημα: χωρίς τη στήριξη του δημόσιου τομέα σε αρχικό στάδιο, είναι πιο δύσκολο να αναπτυχθούν προϊόντα μεγάλης κλίμακας.
Η πρόταση της έκθεσης είναι ξεκάθαρη: δημιουργία μιας «Mighty 50» — μιας ομάδας 50 ευρωπαϊκών εταιρειών υψηλού δυναμικού, οι οποίες θα υποστηριχθούν πιο ενεργά μέσω δημόσιων συμβάσεων ώστε να εξελιχθούν σε παγκόσμιους πρωταθλητές.
Η έκθεση κλείνει με μια ξεκάθαρη προειδοποίηση: η Ευρώπη μπορεί να γίνει ηγετική δύναμη στην τεχνητή νοημοσύνη, στο deep-tech και στην καινοτομία.
