Ν. Βερνάδου για 3πλά αρνητικό καρκίνο του μαστού: Νέες θεραπευτικές επιλογές & έρευνα δίνουν ελπίδα

«Προχωρούμε από την εποχή της γενικής χημειοθεραπείας σε μια εποχή εξατομικευμένων θεραπειών, αλλά ακόμη χρειαζόμαστε περισσότερους δείκτες, περισσότερες θεραπείες και καλύτερη κατανόηση του όγκου».

Στη φράση αυτή συμπυκνώνει όλο το νόημα της έρευνας που συντελείται τα τελευταία χρόνια για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού, μίας επιθετικής μορφής καρκίνου του μαστού, η ογκολόγος στο νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ Νατάσα Βερνάδου μιλώντας στο CNN Greece.

«Η έρευνα έχει προσφέρει σημαντική ελπίδα και νέες επιλογές για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού, και πλέον υπάρχουν πιο εξειδικευμένες θεραπείες που αλλάζουν το τοπίο», επισημαίνει εμφατικά η συνομιλήτριά μας προσθέτοντας ότι «η σημαντική μείωση της θνησιμότητας από τον καρκίνο του μαστού είναι αναμφισβήτητα ένα εντυπωσιακό επίτευγμα».

Με αφορμή τον Οκτώβριο, που είναι αφιερωμένος στην ευαισθητοποίηση και πρόληψη κατά του καρκίνου του μαστού, μιλήσαμε με την κα Βερνάδου τόσο για την πορεία της νόσου όσο και για την ιδιαίτερα επιθετική μορφή που είναι ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού, ο οποίος έχει τη χειρότερη πρόγνωση ενώ δεν υπάρχουν στοχευμένες θεραπείες. Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού είναι ουσιαστικά μία ομάδα υποτύπων με διαφορετικά γονιδιακά, μοριακά και ανοσολογικά χαρακτηριστικά. Αυτό επιτρέπει την έρευνα που στοχεύει σε αυτές τις υποομάδες.

Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού μπορεί να δώσει μεταστάσεις και μάλιστα πιο συχνά και πιο νωρίς από άλλους τύπους καρκίνου του μαστού. Δίνει συχνότερα μετάσταση στους πνεύμονες και στον εγκέφαλο από τους άλλους τύπους.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η συνομιλήτριά μας αναφέρεται ακόμη στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον καρκίνο, αλλά και το Μητρώο Ασθενών, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων:

«Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο υπόσχεται να λειτουργήσει ως εθνικός “χάρτης” και, εάν εφαρμοστεί με συνέπεια, μπορεί να μειώσει τις γεωγραφικές/κοινωνικές ανισότητες στην πρόσβαση σε φροντίδα, να συνδέσει προληπτικά προγράμματα με χρονοδιάγραμμα και πόρους και να διασφαλίσει ότι η διάγνωση θα γίνεται σε πρώιμο στάδιο, όπου οι πιθανότητες ίασης είναι πολύ καλύτερες. Το μητρώο ασθενών είναι κρίσιμο για την τεκμηρίωση της πραγματικής επιδημιολογικής εικόνας, τη βελτίωση της έρευνας και της αξιολόγησης των θεραπειών και τη βελτίωση της φροντίδας του ασθενή».

Ακολουθεί η συνέντευξη της Νατάσα Βερνάδου, ογκολόγου στο νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ, στο CNN Greece:

Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί πλέον για τους ασθενείς, αλλά και την επιστημονική κοινότητα, μία πραγματική νίκη, καθώς η έγκαιρη διάγνωση, όλα τα σύγχρονα εργαλεία της πρόληψης και οι καινοτόμες θεραπείες έχουν βοηθήσει σημαντικά στην πολύ θετική έκβαση της νόσου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει μείωση κατά 40% στη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού μεταξύ 1980 και 2020, ενώ παρατηρείται και μείωση κατά 21% στη συνολική θνησιμότητα από καρκίνο μεταξύ 1991 και 2020. Η φαρμακευτική καινοτομία από μόνη της συνέβαλε κατά 35% στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής μεταξύ 1990 και 2015. Ποια η άποψή σας για την πορεία της νόσου και πώς μπορούμε να μειώσουμε ακόμη περισσότερο τα νέα περιστατικά;

Η σημαντική μείωση της θνησιμότητας από τον καρκίνο του μαστού είναι αναμφισβήτητα ένα εντυπωσιακό επίτευγμα. Αυτό οφείλεται κυρίως στην επιστημονική πρόοδο που παρουσιάζουν η διάγνωση, η πρόληψη, η θεραπεία, αλλά και η καλύτερη προσβασιμότητα σε μοντέρνα θεραπευτικά πρωτόκολλα. Η φαρμακευτική καινοτομία από μόνη της συνεισέφερε κατά 35% στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής, πράγμα που υποδεικνύει την κρισιμότητα της ανάπτυξης νέων φαρμάκων και θεραπειών που μπορούν να προλαμβάνουν ή να θεραπεύουν την ασθένεια σε πρώιμο στάδιο.

Αν και τα αποτελέσματα αυτά είναι ενθαρρυντικά, παραμένει αρκετό περιθώριο για βελτίωση, καθώς οι νέες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού εξακολουθούν να εμφανίζονται με υψηλά ποσοστά παγκοσμίως.

Η πορεία του καρκίνου του μαστού έχει μεταβληθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω των εξής παραγόντων:

• Πρώιμη διάγνωση: Η συχνότερη χρήση μαστογραφίας, υπερήχων και άλλων διαγνωστικών εργαλείων έχει οδηγήσει σε πρώιμη διάγνωση και κατ’ επέκταση οι πιθανότητες ίασης είναι πολύ μεγαλύτερες.
• Βελτίωση των θεραπειών: Οι νέες θεραπείες όπως οι στοχευμένες θεραπείες, η ανοσοθεραπεία και η χρήση νεότερων ορμονικών χειρισμών έχουν βελτιώσει σημαντικά την επιβίωση των ασθενών.
• Αυξημένη ευαισθητοποίηση και πρόληψη: Η κοινωνία είναι πλέον πιο ενημερωμένη για τη σημασία της αυτοεξέτασης, των τακτικών ιατρικών εξετάσεων και της γενετικής συμβουλευτικής.

Για να μειώσουμε τα νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού είναι σημαντικό να στραφούμε σε μια πολυδιάστατη στρατηγική που συνδυάζει την πρόληψη, τον εντοπισμό ατόμων με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, την ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας και τη χάραξη πολιτικών δημόσιας υγείας:

• Πρόληψη: Ο υγιεινός τρόπος ζωής, που περιλαμβάνει ισορροπημένη διατροφή, τακτική άσκηση και διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Η αποφυγή αλκοόλ και η διακοπή του καπνίσματος έχουν επίσης αποδειχθεί σημαντικοί παράγοντες.
• Γενετικός έλεγχος: Η γονιδιακή εξέταση για τα BRCA1 και BRCA2, καθώς και άλλα γονίδια αυξημένου κινδύνου, μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό ατόμων με υψηλότερο κίνδυνο και στην εφαρμογή πιο εξατοομικευμένων προγραμμάτων προληπτικών εξετάσεων.
• Ευαισθητοποίηση: Η εκπαίδευση του κοινού σχετικά με την αυτοεξέταση και τη σημασία της τακτικής μαστογραφίας, ιδίως για γυναίκες άνω των 40, μπορεί να οδηγήσει σε πρώιμες διαγνώσεις.
• Ενίσχυση της έρευνας: Η επένδυση της κοινωνίας στην έρευνα για την καλύτερη κατανόηση των αιτίων και της παθοφυσιολογίας του καρκίνου του μαστού θα επιτρέψει την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών στρατηγικών και πιο στοχευμένων φαρμάκων. Η ανάπτυξη πιο εξελιγμένων διαγνωστικών εργαλείων είναι επίσης κρίσιμης σημασίας.
• Πολιτικές δημόσιας υγείας: Πολιτικές που προάγουν την πρόσβαση σε σύγχρονα διαγνωστικά και θεραπευτικά μέσα για όλες τις γυναίκες, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης, είναι θεμελιώδεις για την αποτελεσματική καταπολέμηση της νόσου.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ορισμένοι τύποι όπως ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού που δημιουργεί προβληματισμό. Μιλήστε μας για τον τύπο αυτού του καρκίνου, ποιες ηλικίες αφορά και με τι ιστορικό;

Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού (Triple Negative Breast Cancer – TNBC) είναι ένας υπότυπος καρκίνου του μαστού, συνήθως με πιο επιθετική συμπεριφορά. Ονομάζεται «τριπλά αρνητικός» επειδή δεν εκφράζει τους τρεις βασικούς υποδοχείς που εξετάζουμε στα καρκινικά κύτταρα από καρκίνο του μαστού για να τα υποκατηγοριοποιήσουμε, δηλαδή τους οιστρογονικούς υποδοχείς (ER), τους προγεστερονικούς υποδοχείς (PR) και τον HER2 υποδοχέα (Human Epidermal Growth Factor Receptor 2).

Συχνότερα εμφανίζεται σε γυναίκες κάτω των 50 ετών, συχνά ακόμα και πριν την εμμηνόπαυση. Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να οφείλεται σε κληρονομικότητα. Έτσι, γυναίκες με μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1 και 2 έχουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν αυτό το είδος καρκίνου του μαστού. Υπολογίζεται ότι το 70-80% των καρκίνων του μαστού σε φορείς του γονιδίου BRCA1 είναι τριπλά αρνητικοί. Επίσης, αν υπάρχει ισχυρό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή ωοθηκών, ειδικά σε νεαρή ηλικία, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης τριπλά αρνητικού καρκίνου του μαστού.

Σε τι διαφέρει ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού, στην αντιμετώπιση από τους άλλους τύπους καρκίνου μαστού; Και ποια είναι η πρόγνωση;

Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού διαφέρει σημαντικά από τους άλλους τύπους καρκίνου του μαστού τόσο στην αντιμετώπιση όσο και στην πρόγνωση.

Όπως ανέφερα και προηγουμένως, στον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού δεν εκφράζονται οι υποδοχείς των οιστρογόνων, της προγεστερόνης και του HER2. Αυτή η «αρνητικότητα» σημαίνει ότι δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με ορμονικές θεραπείες ή με θεραπείες που στοχεύουν στο HER2.

Η θεραπεία, πέρα από το χειρουργείο και την ακτινοθεραπεία, βασίζεται κυρίως σε:

• Χημειοθεραπεία: Είναι η κύρια θεραπεία συχνά πριν ή μετά το χειρουργείο.
• Ανοσοθεραπεία: Σε προχωρημένα ή μεταστατικά στάδια, και ειδικά σε περίπτωση έκφρασης ορισμένων βιοδεικτών (όπως η έκφραση του PDL1 στα καρκινικά κύτταρα), τα φάρμακα της ανοσοθεραπείας δείχνουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Επίσης, χρησιμοποιείται και μαζί με τη χημειοθεραπεία πριν το χειρουργείο.
• Στοχευμένες θεραπείες: Σε ασθενείς πχ με BRCA μεταλλάξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στοχευμένα φάρμακα
• Καινοτόμες θεραπείες & κλινικές μελέτες: Αρκετές γυναίκες με τριπλά αρνητικό καρκίνο μαστού συμμετέχουν σε ερευνητικά προγράμματα που εξετάζουν νέες μορφές θεραπείας.

Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος μαστού έχει παραδοσιακά τη χειρότερη πρόγνωση σε σχέση με τους άλλους τύπους, κυρίως λόγω της επιθετικότητάς του και της έλλειψης στοχευμένων θεραπειών. Έχει υψηλότερο κίνδυνος υποτροπής, ειδικά τα πρώτα 3-5 χρόνια μετά τη θεραπεία, και μεγαλύτερη πιθανότητα μεταστάσεων. Με τα ως τώρα δεδομένα υπολογίζεται ότι η 5ετής επιβίωση σε πρώιμα στάδια φτάνει το 75–80% με σωστή αντιμετώπιση, ενώ σε προχωρημένα ή μεταστατικά στάδια το 30%. Παρ’ όλα αυτά, η ανοσοθεραπεία και οι στοχευμένες θεραπείες έχουν φέρει σημαντικές αλλαγές στην πρόγνωση αυτών των ασθενών με βελτίωση της επιβίωσής τους.

Πώς γίνεται η διαφοροδιάγνωση; Και ποια είναι τα σημάδια εκείνα που θα πρέπει να κινητοποιήσουν μία γυναίκα; Ο τύπος αυτού του καρκίνου, δίνει μεταστάσεις;

Η διαφοροδιάγνωση αποσκοπεί στο να διαπιστωθεί αν πρόκειται πράγματι για τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού, διαχωρίζοντάς τον από άλλους τύπους καρκίνου του μαστού με βάση μοριακά και ιστολογικά χαρακτηριστικά.

Μετά την κλινική εξέταση και τις ενδεδειγμένες απεικονιστικές εξετάσεις (μαστογραφία, υπέρηχος και/ή μαγνητική μαστών), ο ασθενής υποβάλλεται σε βιοψία. Πέρα από την επιβεβαίωση ότι πρόκειται για καρκίνο μαστού, στο υλικό της βιοψίας γίνεται περαιτέρω έλεγχος για το αν ο όγκος έχει οιστρογονικούς υποδοχείς (ER), προγεστερονικούς υποδοχείς (PR) και τον HER2 υποδοχέα. Αν όλοι είναι αρνητικοί, τότε ο όγκος χαρακτηρίζεται ως τριπλά αρνητικός.

Τα συμπτώματά του δεν διαφέρουν αισθητά από άλλους τύπους καρκίνου του μαστού αλλά, επειδή έχει πιο ταχεία εξέλιξη, η έγκαιρη αντίδραση είναι κρίσιμη. Έτσι, οι γυναίκες πρέπει να εκτιμηθούν άμεσα από ειδικό σε περίπτωση που εμφανίζουν μάζα (όγκο) στο μαστό (συνήθως σκληρή, ανώδυνη, με ασαφή όρια), αλλαγές στο δέρμα του μαστού (πχ ερυθρότητα ή πάχυνση, αλλαγές στη θηλή (εισολκή ή εκκρίσεις από τη θηλή), πόνο ή αίσθημα βάρους στο μαστό και διόγκωση λεμφαδένων στη μασχάλη.

Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού μπορεί να δώσει μεταστάσεις και μάλιστα πιο συχνά και πιο νωρίς από άλλους τύπους καρκίνου του μαστού. Δίνει συχνότερα μετάσταση στους πνεύμονες και στον εγκέφαλο από τους άλλους τύπους.

Πόσο έχει συμβάλει η έρευνα στην αντιμετώπιση της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου; Έχουμε νεότερες καινοτόμες θεραπείες;

Η έρευνα για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού έχει κάνει σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια, αν και παραμένουν προκλήσεις.

Έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες βαθύτερης κατανόησης της βιολογίας του. Έχει αναδειχθεί ότι ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού δεν είναι ένας ενιαίος «τύπος»,αλλά μια ομάδα υποτύπων με διαφορετικά γονιδιακά, μοριακά και ανοσολογικά χαρακτηριστικά. Αυτό επιτρέπει την έρευνα που στοχεύει σε αυτές τις υποομάδες.

Για δεκαετίες, η βασική του θεραπεία ήταν η χημειοθεραπεία. Πλέον, κλινικές μελέτες δείχνουν ότι ανοσοθεραπείες, στοχευμένες θεραπείες και νεότερα φάρμακα μπορούν να προσφέρουν θετικά αποτελέσματα. Ενδεικτικά θα αναφέρω ορισμένα παραδείγματα. Η ανοσοθεραπεία φαίνεται να προσφέρει όφελος σε κάποιες ασθενείς, ιδίως εκείνες με θετικό δείκτη PD L1. Στοχευμένα φάρμακα όπως οι PARP αναστολείς φαίνεται να ωφελούν ασθενείς με μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA 1 και 2. Νεότερα φάρμακα έχουν λάβει έγκριση για ασθενείς με μεταστατικό τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού.

Η έρευνα έχει προσφέρει σημαντική ελπίδα και νέες επιλογές για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού και πλέον υπάρχουν πιο εξειδικευμένες θεραπείες που αλλάζουν το τοπίο. Αν έπρεπε να το συνοψίσω σε μια φράση: «Προχωρούμε από την εποχή της γενικής χημειοθεραπείας σε μια εποχή εξατομικευμένων θεραπειών, αλλά ακόμη χρειαζόμαστε περισσότερους δείκτες, περισσότερες θεραπείες και καλύτερη κατανόηση του όγκου».

Θα ήθελα να σας ρωτήσω ποια η γνώμη σας για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον καρκίνο που αναμένουμε αλλά και για τα Μητρώα των ασθενών και πόσο θα βοηθήσουν τους επιστήμονες, αλλά και το «ταξίδι» του ογκολογικού ασθενή στην πορεία της νόσου μέχρι την τελική ίαση και αποκατάσταση.

Η πρωτοβουλία για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο και η δημιουργία του Μητρώου Ασθενών με Νεοπλασματικά Νοσήματα αποτελούν δύο σημαντικά εργαλεία που μπορούν, εφόσον υλοποιηθούν σωστά, να φέρουν πραγματική αλλαγή προς όφελος της ογκολογικής περίθαλψης, της έρευνας και το «ταξίδι» του ασθενή προς την ίαση.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο υπόσχεται να λειτουργήσει ως εθνικός «χάρτης» για όλη την πορεία πρόληψης – διάγνωσης – θεραπείας – αποκατάστασης. Αν εφαρμοστεί με συνέπεια, μπορεί να μειώσει τις γεωγραφικές/κοινωνικές ανισότητες στην πρόσβαση σε φροντίδα, να συνδέσει προληπτικά προγράμματα με χρονοδιάγραμμα και πόρους και να διασφαλίσει ότι η διάγνωση θα γίνεται σε πρώιμο στάδιο, όπου οι πιθανότητες ίασης είναι πολύ καλύτερες.

Το μητρώο ασθενών, όπου γεωγραφικά και χρονικά καταγράφονται τα περιστατικά, οι θεραπείες, τα αποτελέσματα, είναι κρίσιμο για την τεκμηρίωση της πραγματικής επιδημιολογικής εικόνας, τη βελτίωση της έρευνας και της αξιολόγησης των θεραπειών και τη βελτίωση της φροντίδας του ασθενή.

Θεωρώ ότι πρόκειται για μια εξαιρετική ευκαιρία, αλλά προϋποθέτει την κατάλληλη υλοποίηση. Αν διαδραματιστεί σωστά θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση στη θνησιμότητα, αύξηση των ποσοστών πρώιμης διάγνωσης και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Θα μπορεί να επιταχύνει την έρευνα και την αποτελεσματικότητα θεραπευτικών στρατηγικών. Τέλος για τον ασθενή, θα σημάνει μεγαλύτερη διαφάνεια, καλύτερη φροντίδα, λιγότερες καθυστερήσεις, αλλά και πιθανώς καλύτερη υποστήριξη.

Ωστόσο, η επιτυχία θα κριθεί από το πώς θα αντιμετωπιστούν τα ακόλουθα:

• Η ταχεία υλοποίηση χωρίς να χαθεί η ποιότητα
• Η διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε όλη τη χώρα
• Η σύνδεση των δράσεων με μετρήσιμα αποτελέσματα και η διαφάνεια στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων.
• Η ενεργός συμμετοχή των ασθενών και των φορέων της κοινωνίας των πολιτών.