Πώς η συμφωνία του Τραμπ με την Κίνα «αγοράζει» χρόνο και για την Ευρώπη

Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο ομόλογός του Σι Τζινπίνγκ συμφώνησαν σε σημαντική αποκλιμάκωση της εμπορικής τους διαμάχης κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους την Πέμπτη στη Νότια Κορέα, αναστέλλοντας για 12 μήνες τους ελέγχους στις εξαγωγές μαγνητών σπάνιων γαιών και άλλων κρίσιμων πρώτων υλών.

Αν και η κίνηση αυτή είναι καλή είδηση για τις ευρωπαϊκές εταιρείες που έχουν δεχθεί τα πυρά, άλλα αδιέξοδα στις σχέσεις μεταξύ Ευρώπης και Κίνας θα είναι πιο δύσκολο να επιλυθούν, έστω και με τον χρόνο που κερδήθηκε.

Οι Βρυξέλλες, υπό την πίεση του Τραμπ και επιδιώκοντας τα δικά τους στρατηγικά συμφέροντα, προσπαθούν — χωρίς αξιοσημείωτη επιτυχία — να αποτρέψουν το Πεκίνο από το να υποστηρίξει τη Ρωσία στον πόλεμο της κατά της Ουκρανίας.

Ταυτόχρονα, η ΕΕ καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διατηρήσει χαμηλούς τόνους στην μακροχρόνια εμπορική αντιπαράθεση με την Κίνα, η ένταση της οποίας έχει αυξηθεί πρόσφατα με την επιβολή περιορισμών στις εξαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών και μικροτσίπ. Και τα δύο μέτρα είχαν άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, ιδίως στις αυτοκινητοβιομηχανίες, οι οποίες αντιμετώπιζαν ήδη δυσκολίες πριν από την επιβολή των περιορισμών.

Ο φόβος για μόνιμη, μη αναστρέψιμη ζημιά στις ευρωπαϊκές βιομηχανίες οδήγησε την ΕΕ να υιοθετήσει μια πιο συμβιβαστική στάση στην εμπορική αντιπαράθεση, δίνοντας έμφαση στη συνεργασία και τον διάλογο αντί για τιμωρητικά μέτρα.

Ωστόσο, οι κινεζικές αρχές έχουν αντιδράσει αρνητικά στον αργό και άναρχο ρυθμό των συζητήσεων με την ΕΕ, με αποτέλεσμα το Πεκίνο να υποβαθμίσει την Ευρώπη στη λίστα των προτεραιοτήτων του, σύμφωνα με τον Jeremy Chan, ανώτερο αναλυτή της Eurasia Group.

«Η ΕΕ είναι, στην καλύτερη περίπτωση, δευτερεύουσα, ίσως τριτεύουσα ή μη σημαντική τόσο για την Ουάσινγκτον όσο και για το Πεκίνο σε αυτές τις διαπραγματεύσεις», δήλωσε ο Τσαν στο POLITICO.

«Αφήστε τους να πολεμήσουν»

Η κορυφαία πολιτική προτεραιότητα για την ΕΕ είναι ο τερματισμός του πολέμου στην Ουκρανία — κάτι που ο Τραμπ, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, υποσχέθηκε να κάνει εντός των πρώτων 24 ωρών της θητείας του. Σχεδόν ένα χρόνο μετά την έναρξη της θητείας του, οι μάχες συνεχίζονται, με τη βοήθεια της Κίνας, η οποία στηρίζει την οικονομία της Ρωσίας μέσω επενδύσεων και αγορών πετρελαίου.

Κατόπιν παρότρυνσης του Λευκού Οίκου, η ΕΕ συμπεριέλαβε κινεζικές τράπεζες και διυλιστήρια στις δύο τελευταίες σειρές κυρώσεων που επέβαλε στη Ρωσία, υποστηρίζοντας ότι οι εν λόγω οντότητες βοηθούσαν τη Μόσχα να παρακάμψει τις κυρώσεις. Αυτό προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση ανώτερων κινεζικών αξιωματούχων, μεταξύ των οποίων και ο πρωθυπουργός Λι Τσιάνγκ, ο οποίος χαρακτήρισε τις κυρώσεις «απαράδεκτες» κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα στην Ασία αυτή την εβδομάδα.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και η επικεφαλής της διπλωματίας της ΕΕ Κάγια Κάλλας έχουν και οι δύο καταγγείλει ρητά την υποστήριξη του Πεκίνου προς τη Μόσχα, με την πρώτη να δηλώνει τον Ιούλιο ότι έχει «άμεσο και επικίνδυνο αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια».

Η Ουκρανία ήλπιζε ότι ο Τραμπ θα πίεζε το Πεκίνο να σταματήσει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο, αλλά ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε στα μέσα ενημέρωσης από το Air Force One ότι το θέμα δεν ήταν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων — αν και είπε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία «συζητήθηκε πολύ έντονα», με τις δύο πλευρές να ελπίζουν να βρουν ένα τέλος στις εχθροπραξίες.

«Θα μας βοηθήσει και θα συνεργαστούμε για την Ουκρανία», είπε ο Τραμπ, αναφερόμενος στον Κινέζο πρόεδρο.

Όμηρος η βιομηχανία

Αν και οι εξαγωγικοί έλεγχοι της Κίνας δεν αφορούσαν την ΕΕ, οι εταιρείες της αντιμετώπισαν μεγάλες καθυστερήσεις και απότομες αυξήσεις τιμών, καθώς έπρεπε να αντιμετωπίσουν την επακόλουθη έλλειψη πρώτων υλών και μαγνητών. Η Κίνα αντιπροσωπεύει το 98% των μόνιμων μαγνητών σπάνιων γαιών της ΕΕ.

Η γεωπολιτική καταιγίδα ώθησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση για να εξασφαλίσει τις δικές της προμήθειες μαγνητών και να δρομολογήσει ένα σχέδιο για τη διαφοροποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας της Ευρώπης έως το τέλος του έτους.

Ωστόσο, η ΕΕ έχει βρεθεί ξανά σε αυτή τη θέση. Μόλις πριν από δύο χρόνια ψήφισε τον νόμο για τις κρίσιμες πρώτες ύλες με σκοπό να λύσει ακριβώς αυτό το πρόβλημα, αλλά όλες οι συμφωνίες που έχουν υπογραφεί δεν έχουν αποφέρει πραγματικά αποτελέσματα. Το τελευταίο της σχέδιο είναι πλούσιο σε ιδέες αλλά φτωχό σε λεπτομέρειες.

Η ετήσια παύση των ελέγχων στις εξαγωγές που συμφωνήθηκε μεταξύ Τραμπ και Σι δίνει στην ΕΕ κάποιο χρόνο για να θέσει το σχέδιο σε εφαρμογή και να αξιοποιήσει τις άλλες συμμαχίες της — συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών που ξεδιπλώνονται στο G7 αυτή την εβδομάδα με τον Καναδά, μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, που επιδιώκουν να διαφοροποιηθούν από την επιρροή της Κίνας.

Ωστόσο, για τις εταιρείες που αναζητούν ξεκάθαρα αποτελέσματα, το πρόβλημα είναι ότι καμία από τις συμφωνίες που έχουν συναφθεί μεταξύ Τραμπ και Σι δεν είναι δεσμευτική.

«Όσο δεν βλέπουμε να έχουν καθοριστεί και καταγραφεί λεπτομερώς οι λεπτομέρειες, υπάρχει μεγάλο περιθώριο και για τις δύο πλευρές να κάνουν πίσω και να εφαρμόσουν διάφορους άλλους όρους, οπότε δεν νομίζω ότι το θέμα έχει πραγματικά διευθετηθεί», δήλωσε ο Αλεξάντερ Γκαμπούεφ, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center.

Ανησυχίες για την ασφάλεια

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, αναμένεται να αυξηθεί η πίεση προς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αξιοποιήσουν την προσωρινή εκεχειρία των ΗΠΑ για να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους από την Κίνα.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κίρ Σταρμερ δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να επιλύσει τις μακροχρόνιες εντάσεις στο κοινοβούλιο και στο Whitehall, μεταξύ εκείνων που επιθυμούν μια πιο σκληρή στάση απέναντι στο Πεκίνο, και εκείνων που υποστηρίζουν μια πιο στενή συνεργασία προκειμένου να ενισχυθούν οι εσωτερικές επενδύσεις.

Εξέχοντα μέλη της κυβέρνησης έχουν ταξιδέψει στο Πεκίνο με σκοπό την ενίσχυση των σχέσεων από την ανάληψη των καθηκόντων του Σταρμερ, παρά τον πρωταρχικό στόχο της εξωτερικής πολιτικής του να διατηρήσει στενές σχέσεις με τον Τραμπ.

Η Κίνα έχει γίνει ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα για τον Σταρμερ τις τελευταίες εβδομάδες, λόγω της κατάρρευσης της δίωξης δύο ανδρών που κατηγορούνται για κατασκοπεία υπέρ του Πεκίνου, ενώ οι υπουργοί δεν έχουν ακόμη αποφασίσει για το μέλλον της προγραμματισμένης «υπερ-πρεσβείας» της Κίνας στο Λονδίνο.

Στην ΕΕ, οι διαφωνίες μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της ισχύος της Κίνας — και τυχόν επακόλουθες αντιποίνες — καθιστούν απίθανη την υιοθέτηση μιας ενιαίας στάσης έναντι του Πεκίνου σε θέματα εμπορίου ή μέτρων ντάμπινγκ.

Οι εσωτερικές διαμάχες στην Βρυξέλλες αποκαλύφθηκαν όταν επιβλήθηκαν δασμοί στα ηλεκτρικά οχήματα κινεζικής κατασκευής. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες και οι πολιτικοί υποστηρικτές τους φοβούνται ότι οι κινεζικές μάρκες θα ξεφορτώσουν την πλεονάζουσα παραγωγική τους ικανότητα στην ευρωπαϊκή αγορά, προκαλώντας έναν σφοδρό πόλεμο τιμών στις ακτές της Ευρώπης.

Ωστόσο, παρά την αγωνία για το πώς θα προστατευθούν οι εγχώριες αυτοκινητοβιομηχανίες, οι ψήφοι των πρωτευουσών της ΕΕ σχετικά με τους δασμούς αποκάλυψαν πόσο οικονομικά εκτεθειμένη είναι η καθεμία στην Κίνα, με τη Γερμανία να υποβάλλει μια έσχατη έκκληση για την κατάργηση των δασμών.

Η Ολλανδία είναι το τελευταίο μέλος της ΕΕ που βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την Κίνα, μετά την κατάσχεση του ελέγχου της εταιρείας κατασκευής τσιπ Nexperia από τις ολλανδικές αρχές, η οποία προκάλεσε την αντίδραση του Πεκίνου με την επιβολή ελέγχων στις εξαγωγές των τσιπ που παράγει η Nexperia στην Κίνα. Η έλλειψη τσιπ θα μπορούσε να σταματήσει τις γραμμές παραγωγής σε όλη την Ευρώπη σε λιγότερο από μια εβδομάδα, αποδεικνύοντας πόσο οικονομικά εξαρτημένη έχει γίνει η Ευρώπη από την Κίνα.

Ας γίνουμε φίλοι

Από την αρχή, ο Τραμπ χαρακτήρισε την επίσκεψή του στην Ασία ως σύνοδο κορυφής «G2», πυροδοτώντας φόβους ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα περιθωριοποιούσε άλλες χώρες ή ότι «οι εμπορικές προτεραιότητες της Βρετανίας και της Ευρώπης θα μπορούσαν να αγνοηθούν ή να παραχωρηθούν χωρίς διαβούλευση», δήλωσε ο Ντέιβιντ Τέιλορ, διευθυντής πολιτικής και προγραμμάτων στο Asia House.

Αντιλαμβανόμενη τη φθίνουσα επιρροή της στη φιλία Τραμπ-Σι, η ΕΕ επιδιώκει να ενισχύσει τις εμπορικές της σχέσεις αλλού.

Ο επικεφαλής εμπορίου Maroš Šefčovič θα ταξιδέψει στην Αυστραλία στα τέλη Νοεμβρίου για να προεδρεύσει σε έναν εναρκτήριο διάλογο μεταξύ της ΕΕ και των 12 μελών του μπλοκ της Συνολικής και Προοδευτικής Συμφωνίας για την Διατλαντική Εταιρική Σχέση, σύμφωνα με δύο διπλωμάτες που μίλησαν στο POLITICO. Ο διάλογος έχει ως στόχο να εμβαθύνει τους οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς μεταξύ της ΕΕ και των χωρών που επιθυμούν να διατηρήσουν τους καθιερωμένους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου.

Οι Βρυξέλλες θα έχουν την ευκαιρία να το πράξουν αυτό όταν θα φιλοξενήσουν μια αντιπροσωπεία υψηλόβαθμων Κινέζων αξιωματούχων την Παρασκευή. Αναμένεται να συναντηθούν με τον αναπληρωτή γενικό διευθυντή εμπορίου της Επιτροπής, Denis Redonnet, και άλλους ανώτερους αξιωματούχους.

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η Ευρώπη θα πρέπει να συνεχίσει να ασκεί πίεση στο Πεκίνο για να επιτύχει κάποια πρόοδο στις προτεραιότητές της.

«Η Ευρώπη δεν μπορεί απλώς να περιμένει να δει τι θα συμβεί στις συνομιλίες μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας», δήλωσε ο Ignacio Garcia Bercero, πρώην διευθυντής του τμήματος εμπορίου της Επιτροπής.

«Πρέπει να αναπτύξει το δικό της κανάλι διαλόγου με την Κίνα», πρόσθεσε.