Ειρήνη στη Γάζα: Από την ιστορική μέρα της υπογραφής συμφωνίας στα επόμενα δύσκολα βήματα

Το έγγραφο με τις τελικές λεπτομέρειες του σχεδίου Τραμπ που υπέγραψαν από κοινού το βράδυ της Δευτέρας οι τέσσερις μεγάλοι εγγυητές της συμφωνίας, οι ΗΠΑ, η Αίγυπτος, το Κατάρ και η Τουρκία, δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα, κρατώντας κάποια από τα σημεία του -προς το παρόν- κρυφά.

Ενδεικτικό της δύσκολης αποστολής που έχει το σχέδιο Τραμπ είναι ότι το έγγραφο καταλήγει με μια σχεδόν… ουτοπική φράση: «Αποζητούμε την ανοχή, την αξιοπρέπεια, τις ίσες ευκαιρίες για κάθε άτομο, εξασφαλίζοντας στην περιοχή την ειρήνη, την ασφάλεια και την ευημερία ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος».

Ωστόσο, το περίγραμμα το έδωσε ο ίδιος ο Τραμπ στις δηλώσεις του που μάλιστα αποκάλυψε ότι: «Για εμάς η Β’ φάση του σχεδίου έχει ήδη ξεκινήσει. Τώρα ξεκινάει η ανοικοδόμηση, το δύσκολο πέρασε, τα καταφέραμε. Αυτό τώρα είναι το εύκολο, ξέρουμε να χτίζουμε», είπε και συνέχισε: «Γιορτάζουμε το νέο ξεκίνημα για τη Μέση Αανατολή. Μακριά από την τρομοκρατία, θέλουμε να ξεφορτωθούμε την τρομοκρατία. Πριν από τρεις εβδομάδες κάναμε τα πρώτα βήματα. Όλοι τώρα θα σεβαστούν τη συμφωνία του Αβραάμ. Θα σεβαστούμε τις συμφωνίες αυτές. Θα εγγυηθούμε όλοι μαζί ότι η ειρήνη θα διαρκέσει», είπε αρχικά Τραμπ αναφορικά με το τι περιμένει να συμβεί ξεκινώντας από… αύριο.

«Όλοι θα υλοποιήσουμε το σχέδιο για το σπουδαίο φωτεινό μέλλον. Τώρα δουλεύουμε τα στάδια 3 και 4 (του σχεδίου των 20 σημείων). Δεν θα είναι απλά. Αλλά θέλουμε να προχωρήσουμε και το θέλουν και οι εμπλεκόμενοι», σχολίασε με το πώς θα εγγυηθούν οι εμπλεκόμενοι την εφαρμογή του σχεδίου.

«Αποστρατιωτικοποίηση και αστυνόμευση»

Ενώ για το πώς θα μοιάζει η Γάζα μετά την ανοικοδόμησή της, είπε: «Η Γάζα θα αποστρατιωτικοποιηθεί και θα υπάρχει τοπική αστυνομία που θα εγγυάται την τάξη. Η Μέση Ανατολή θα συνεργαστεί με τις ΗΠΑ για να γίνει ένα ειρηνικό μέρος στον κόσμο. Κάποια στιγμή πιστέψαμε πως από τη Μέση Ανατολή θα ξεκινήσει ένα Γ’ παγκόσμιος πόλεμος, αλλά δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο».

Την ίδια πεποίθηση εξέφρασε και ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Αμπντελφατάχ ελ Σίσι που δήλωσε ότι οι σημερινές συμφωνίες για τη Γάζα «ανοίγουν τον δρόμο για μια νέα εποχή ειρήνης και ασφάλειας στη Μέση Ανατολή». Είπε ακόμα πως «το τέλος του πολέμου στη Γάζα πρέπει να είναι το τέλος όλων των πολέμων στην περιοχή», προσθέτοντας ότι η χώρα του θα φιλοξενήσει μια σύνοδο κορυφής για την ανοικοδόμηση της Γάζας.

Τι περιλαμβάνει η επόμενη μέρα

Λίγα 24ωρα πριν από την απελευθέρωση των ομήρων, ισραηλινά στρατεύματα αποσύρθηκαν, έχοντας, όμως, ακόμη τον έλεγχο σχεδόν του 53% της Γάζας, το πρώτο από τα τρία στάδια της ισραηλινής αποχώρησης, σύμφωνα με το σχέδιο Τραμπ.

Μια πολυεθνική δύναμη περίπου 200 στρατιωτών, υπό την επίβλεψη του αμερικανικού στρατού, θα παρακολουθεί την κατάπαυση του πυρός, σύμφωνα με ανώτερο Αμερικανό αξιωματούχο. Εκτιμάται ότι η δύναμη περιλαμβάνει στρατεύματα από την Αίγυπτο, το Κατάρ, την Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι δεν θα υπάρχουν αμερικανικές δυνάμεις στο έδαφος της Γάζας.

Όπως αναφέρει το σχέδιο, στα επόμενα βήματα η Γάζα θα αποστρατιωτικοποιηθεί και όλες οι «στρατιωτικές, τρομοκρατικές και επιθετικές υποδομές» θα καταστραφούν.

Σημειώνει επίσης ότι η Γάζα θα κυβερνάται αρχικά από μια προσωρινή μεταβατική επιτροπή Παλαιστινίων τεχνοκρατών – υπό την επίβλεψη ενός «Συμβουλίου Ειρήνης» με επικεφαλής και πρόεδρο τον Τραμπ και με τη συμμετοχή του πρώην πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου Τόνι Μπλερ.

Η διακυβέρνηση της Λωρίδας της Γάζας θα παραδοθεί τελικά στην Παλαιστινιακή Αρχή – η οποία διοικεί τη Δυτική Όχθη – μόλις γίνουν σχετικές μεταρρυθμίσεις.

Η Χαμάς – η οποία διοικεί την περιοχή από το 2007 – δεν θα διαδραματίσει κανένα μελλοντικό ρόλο στη διακυβέρνησή της, άμεσα ή έμμεσα, σύμφωνα με το σχέδιο.

Στα μέλη της Χαμάς θα προσφερθεί αμνηστία εάν δεσμευτούν για ειρηνική συνύπαρξη ή θα τους παρασχεθεί ασφαλής δίοδος σε άλλη χώρα.

Κανένας Παλαιστίνιος δεν θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη Γάζα και όσοι επιθυμούν να φύγουν θα είναι ελεύθεροι να επιστρέψουν.

Ένα «σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης του Τραμπ για την ανοικοδόμηση και την ”ενεργοποίηση” της Γάζας» θα δημιουργηθεί από μια ομάδα ειδικών.

Τα βασικά ερωτήματα του CNNi

Ωστόσο, δεν είναι καθόλου απίθανο να υπάρξουν πολλά σημεία διαφωνίας κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που αφορούν τα μεταγενέστερα στάδια της συμφωνίας. Με πρώτο και σημαντικότερο τη στάση που θα κρατήσει η Χαμάς.

Μόλις σήμερα άλλωστε αθέτησε τη συμφωνία για την παράδοση των σορών αφού αντί για 28 επέστρεψε μόλις τέσσερις με το υπουργείο άμυνας του Ισράηλ να διαμαρτύρεται έντονα. Την ίδια στιγμή, η παλαιστινιακή οργάνωση έχει αρνηθεί να παραδώσει τα όπλα, λέγοντας ότι θα το κάνει μόνο όταν θα έχει ιδρυθεί ένα παλαιστινιακό κράτος.

Ένα άλλο σημείο τριβής είναι η έκταση της αποχώρησης των ισραηλινών στρατευμάτων. Το Ισραήλ λέει ότι η πρώτη αποχώρηση του ισραηλινού στρατού οδηγεί στη διατήρηση του ελέγχου περίπου του 53% της Γάζας. Το σχέδιο του Λευκού Οίκου υποδεικνύει περαιτέρω αποχωρήσεις περίπου στο 40% και στη συνέχεια στο 15%.

Αυτό το τελικό στάδιο θα είναι μια «περίμετρος ασφαλείας» που θα «παραμείνει μέχρι η Γάζα να είναι πλήρως ασφαλής από οποιαδήποτε αναδυόμενη τρομοκρατική απειλή». Η συγκεκριμένη διατύπωση παραμένει ασαφής, καθώς δεν δίνει ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα για την πλήρη αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων – κάτι στο οποίο η Χαμάς ζητά να αποσαφηνιστεί.

Καθώς όλα αυτά εξελίσσονται, το CNNi, σε ανάλυσή του, επικεντρώνεται σε τρία βασικά ερωτήματα:

1. Τι θα κάνει η Χαμάς;

Στην τελευταία συμφωνία ανταλλαγής, η Χαμάς χρησιμοποίησε την εκεχειρία για να ξαναπάρει τον έλεγχο της Γάζας, να εξοντώσει αντιφρονούντες Παλαιστίνιους και να χρησιμοποιήσει τους ομήρους ως όπλο προπαγάνδας. Όπως επισημαίνεται στην ανάλυση, «φαίνεται να επαναλαμβάνει το ίδιο μοτίβο», καθώς υπάρχουν ήδη μαρτυρίες για νέες συλλήψεις Παλαιστινίων στους δρόμους.

Ωστόσο, αυτή τη φορά τα δεδομένα είναι διαφορετικά: η νέα συμφωνία επιτρέπει στις ισραηλινές δυνάμεις να διατηρήσουν παρουσία σε πάνω από τη μισή Γάζα, ενώ για πρώτη φορά προβλέπει τη συμμετοχή ξένων στρατιωτικών δυνάμεων που θα εγγυώνται ότι η Χαμάς δεν θα μπορέσει να επιστρέψει εκεί. Η συμφωνία έχει ευρύτερη στήριξη από τα περισσότερα αραβικά και μουσουλμανικά κράτη, ενώ προβλέπει ρητά τον αφοπλισμό της Χαμάς.

Αν η οργάνωση επιλέξει ξανά να στραφεί κατά αμάχων, ο χώρος ελιγμών της θα είναι περιορισμένος. Όπως σημειώνει το CNNi, η ανοικοδόμηση της Γάζας δεν μπορεί να ξεκινήσει αν η Χαμάς συνεχίσει να διεκδικεί εξουσία με τη βία.

2. Δημιουργούνται ενδιάμεσες πολιτικές και στρατιωτικές δομές;

Η επιτυχία της συμφωνίας εξαρτάται από τη γρήγορη σύσταση προσωρινού μηχανισμού ασφάλειας και διακυβέρνησης για τη Γάζα. Αν αυτοί οι θεσμοί δεν στηθούν, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να ξανακερδίσει έδαφος η Χαμάς και να ακυρωθεί κάθε ελπίδα για μόνιμη ειρήνη και ανασυγκρότηση.

Το ερώτημα είναι ποια κράτη θα στείλουν στρατεύματα στη νέα ειρηνευτική δύναμη και αν μπορεί να δημιουργηθεί ενδιάμεση αρχή διακυβέρνησης χωρίς να βυθιστεί η διαδικασία σε μήνες διαμάχης. Θετικό θεωρείται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη ενεργοποιήσει το Central Command, τοποθετώντας δυνάμεις εκτός Γάζας για την παρακολούθηση της κατάστασης.

Το CNNi υπογραμμίζει πως οι αμερικανικές δυνάμεις δεν θα μπουν στη Γάζα, αλλά θα έχουν καίριο ρόλο στη συγκέντρωση διεθνών συνεισφορών και στον συντονισμό της αποστολής. Στο πολιτικό σκέλος, το ποιοι Παλαιστίνιοι θα συμμετάσχουν στον προσωρινό φορέα είναι εσωτερικό τους ζήτημα· χωρίς όμως ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ, η διαδικασία μπορεί να εκτραπεί σε αδιέξοδο, αφήνοντας κενό εξουσίας που θα εκμεταλλευθεί η Χαμάς.

3. Υπάρχει βιώσιμο σχέδιο ανασυγκρότησης;

Η ανοικοδόμηση της Γάζας υπολογίζεται ότι θα διαρκέσει τουλάχιστον μια δεκαετία και θα κοστίσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Οι ΗΠΑ είχαν οργανώσει κάτι παρόμοιο πριν από δέκα χρόνια για τη Μοσούλη στο Ιράκ, αλλά η Γάζα είναι ακόμη πιο περίπλοκη περίπτωση: κάτω από το έδαφος της εκτείνονται πάνω από 300 μίλια σηράγγων, αποτέλεσμα 20ετούς υπόγειας κατασκευής από τη Χαμάς.

Η ανασυγκρότηση απαιτεί παγκόσμια συμμαχία, υπό αμερικανική ηγεσία, με συμμετοχή Παλαιστινίων ανεξάρτητων από τη Χαμάς και χρηματοδότηση από αραβικά και δυτικά κράτη. Το επικείμενο Σύνοδο Κορυφής στο Κάιρο αναμένεται να αποτελέσει το πρώτο βήμα συντονισμού. Θα κριθεί από τις δεσμεύσεις πόρων και από το κατά πόσο θα υπάρξει συγκεκριμένο σχέδιο δράσης.

Όπως προειδοποιεί η ανάλυση, αν η Χαμάς διατηρήσει τον έλεγχο των περιοχών βόρεια της γραμμής του Ισραήλ, τότε η ίδια θα αποτελέσει το κύριο εμπόδιο για την ανοικοδόμηση — καμία χώρα δεν θα επενδύσει στη Γάζα όσο υπάρχει κίνδυνος επανόδου της.

Τις επόμενες 24 ώρες, το ενδιαφέρον θα επικεντρωθεί, όπως είναι φυσικό, στην επιστροφή των ομήρων μετά από 740 φρικτές ημέρες σε σκοτεινά τούνελ και ακατονόμαστα βασανιστήρια. Όπως στην περίπτωση του 22χρονου Evyatar David, που χρησιμοποιήθηκε από τη Χαμάς σε αλλεπάλληλα βίντεο, αναγκασμένος να βλέπει φίλους του να απελευθερώνονται και να επιστρέφει πίσω στο σκοτάδι.

Η τύχη του, σημειώνει το CNNi, υπενθυμίζει γιατί δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη όσο η Χαμάς επιβιώνει με τα όπλα στη Γάζα. Γι’ αυτό, πέρα από τον εορτασμό της απελευθέρωσης, το ουσιαστικό ζητούμενο των επόμενων 24 ωρών είναι η πλήρης εφαρμογή του 20 σημείων σχεδίου Τραμπ — του πιο φιλόδοξου, αλλά και πιο αμφίρροπου σχεδίου ειρήνης στη Μέση Ανατολή εδώ και δεκαετίες.

Πηγή: Gaza deal raises three big questions. Analysis by Brett H. McGurk.