ΑΟΖ Λιβάνου – Κύπρου: Νέο πλήγμα στις φιλοδοξίες της Τουρκίας και την «Γαλάζια Πατρίδα»
Η συμφωνία οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Λιβάνου και Κύπρου, που υπογράφηκε το 2007 αλλά έκτοτε παρέμεινε «στο συρτάρι» εξαιτίας πολιτικών εντάσεων και περιφερειακών πιέσεων, επιστρέφει στο προσκήνιο.
Δεκαοκτώ χρόνια μετά, η επαναφορά της στο τραπέζι θεωρείται σημαντική εξέλιξη για την Ανατολική Μεσόγειο. Η απόφαση του Λιβάνου να προχωρήσει στην κύρωσή της θεωρείται στρατηγικής σημασίας και για τις δύο πλευρές. Αναλυτές ερμηνεύουν πώς δημιουργεί αναχώματα στα επεκτατικά σχέδια της Τουρκίας και το αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Η καθυστέρηση στην επικύρωση της συμφωνίας αποτύπωνε για χρόνια τη διστακτικότητα του Λιβάνου να συγκρουστεί με εξωτερικές πιέσεις που δεχόταν κυρίως από την Τουρκία, η οποία επιχείρησε να υπονομεύσει κάθε πρωτοβουλία που θα ενίσχυε τη νομική κατοχύρωση των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο. Σήμερα όμως, η αναβίωση της συμφωνίας δείχνει πως η περιοχή κινείται προς μια νέα φάση συνεργασίας, όπου τα κράτη επιλέγουν τη διπλωματία του Δικαίου της Θάλασσας αντί για τη ρητορική των τετελεσμένων.
Όταν ο Λίβανος και η Κύπρος υπέγραψαν τη συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ το 2007, η Βηρυτός βρισκόταν σε μια εξαιρετικά ρευστή πολιτική συγκυρία. Οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις, οι πιέσεις της Συρίας, αλλά και η ισχυρή επιρροή της Χεζμπολάχ, η οποία θεωρούσε ότι κάθε συμφωνία με δυτικά ή φιλοϊσραηλινά κράτη υπονόμευε την «εθνική κυριαρχία», εμπόδισαν την κύρωση της συμφωνίας από το κοινοβούλιο.
Η Χεζμπολάχ, η οποία είχε για χρόνια τεράστια επιρροή στη χώρα, δεν βρίσκεται πλέον στην ίδια θέση. Η Βηρυτός επιχειρεί να συνάψει σταθερές συνεργασίες. Αν τελικά η συμφωνία προχωρήσει προς κύρωση, τότε η Κύπρος θα έχει υπογράψει συμφωνίες οριοθέτησης με Αίγυπτο, Ισραήλ και Λίβανο.
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, η οποία δεν αναγνωρίζει την Κύπρο άσκησε συστηματικές πιέσεις προς τη Βηρυτό να «παγώσει» την κύρωση. Η Άγκυρα επιδίωξε να κρατήσει τον Λίβανο εκτός των περιφερειακών ενεργειακών σχηματισμών προκειμένου να ενισχύσει το δικό της αφήγημα περί «Γαλάζιας Πατρίδας».
Ωστόσο, η ολοκλήρωση της συμφωνίας Λιβάνου–Ισραήλ για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών το 2022, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Πολιτειών, άνοιξε τον δρόμο για την επαναξιολόγηση της συμφωνίας με την Κύπρο. Σε μια περίοδο όπου η Ανατολική Μεσόγειος μετατρέπεται σε κέντρο ενεργειακής και στρατηγικής διασύνδεσης, η Βηρυτός φαίνεται πώς επιδιώκει να κατοχυρώσει τη θέση της στο νέο γεωπολιτικό τοπίο.
Οι νέες ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο
Ο ενεργειακός χάρτης της Ανατολικής Μεσογείου μεταβάλλεται, με την Ευρώπη να αναζητά εναλλακτικές πηγές προμήθειας μετά την απομάκρυνση από τη ρωσική εξάρτηση.
Η πιθανή κύρωση της συμφωνίας ΑΟΖ Λιβάνου – Κύπρου, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό ντόμινο που μπορεί να αναδιατάξει τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Για την Κύπρο, θα σηματοδοτήσει την ολοκλήρωση ενός κρίσιμου κρίκου στην αλυσίδα των θαλάσσιων οριοθετήσεων που έχει ήδη συνάψει με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Με αυτό τον τρόπο, η Λευκωσία θα ενισχύσει την διπλωματική της θωράκιση απέναντι στις τουρκικές αμφισβητήσεις και θα κατοχυρώσει περαιτέρω την παρουσία της ως ενεργειακός κόμβος στην περιοχή.
Τα έμμεσα οφέλη για την Ελλάδα
Για την Ελλάδα, η εξέλιξη αυτή έχει έμμεση αλλά ουσιαστική σημασία. Ενισχύει τη θέση της Αθήνας για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με βάση τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS), την οποία η Τουρκία αρνείται να αναγνωρίσει.
Στον αντίποδα, η Τουρκία η οποία έχει επενδύσει στρατηγικά στη θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας» προκειμένου να διεκδικήσει μια ευρύτερη θαλάσσια επιρροή από το Αιγαίο έως τη Λιβύη, βρίσκεται αντιμέτωπη με την εδραίωση ενός δικτύου συνεργασιών που βασίζεται στο Διεθνές Δίκαιο και στην πολυμερή διπλωματία. Η σύγκλιση των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου από την Αίγυπτο, την Κύπρο μέχρι το Ισραήλ δημιουργεί ένα περιφερειακό μπλοκ το οποίο μπορεί να περιορίσει τον ρόλο της Τουρκίας ως ρυθμιστή των εξελίξεων βάση των μονομερών επιδιώξεων.
Σύμφωνα με τον Βουλευτή της ΝΔ – καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής, Άγγελο Συρίγο η συμφωνία ακολουθεί τη μέση γραμμή. Μάλιστα, όπως ανέφερε στο ΣΚΑΪ οι εταιρίες «Τotal, ΕΝΙ και Qatar Oil θέλουν το τεμάχιο 8 που είναι μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου».
